Preobražaj bivših radikala – iluzija ili realnost?

Izjava predsjednika Srbije Tomislava Nikolića da neće ići Sarajevo na obilježavanje stogodišnjice Prvog svjetskog rata zato što će svečanost biti održana u zgradi „na kojoj piše da su na tom mjestu agresori i četnici, srpski zločinci ubijali” nije mnogo iznenadila istoričarku Branku Prpu. Za nju je to samo jedan od pokazatelja da je navodni preobražaj čelnika Srpske napredne stranke – iluzija i politička spekulacija.

“Mislim da je sve sto se u Srbiji dešava na unutrašnjem i spoljnopolitičkom planu jedna svojevrsna klackalica vođa Srpske napredne stranke, Tomislava Nikolića i Aleksandra Vučića. Tako se na toj klacakalici i sinhronizuju. Bilo je iluzorno vjerovati da su ljudi koji su tako duboko bili involvirani u sve tokom ratova devedesetih godina 20. vijeka, postali osvješćeni pokajnici. Bila je to jedna velika iluzija i politička spekulacija. Mislim da se više sa strane spekulisalo o tome da su oni izvršili taj nevjerovatni preobražaj i metamorfozu, ali je na kraju ipak ispalo da je to kafkijanska metamorfoza i da od nje nema ništa.”

Nikolićeva reakcija suprotna ranijim izjavama

Profesorka prava Vesna Rakić Vodinelić ističe da je skup u Sarajevu podsjećanje i simbol pijeteta prema generacijama mladih Evropljana koji su poginuli u Prvom svjetskom ratu. “Sa tim pijetetom koji treba izraziti generacijama Evropljana kojih više nema, ne treba miješati devedesete godine. Reakcija predsjednika Nikolića suprotna je onome što on inače govori, a to je da je važno da Srbija bude u miru i da više ne ratuje”.

Ona ocjenjuje da Nikolićeva odluka da ne ide u Sarajevo pod znak pitanja stavlja iskrenost njegove izjave od prije godinu dana da je spreman da se izvini za žrtve srebreničkog i drugih zločina. “On je rekao da je spreman da klekne da bi se izvinio za sve strahote koje su se desile devedesetih godina. Dakle, sada se može tumačiti da nije bio spreman na to i da je to bila samo jedna stilska figura. To govori da ono što priča zapravo ne odražava ono što on stvarno misli.”

Mlada Bosna – jugoslovenska revolucionarna organizacija

Nikolić je u intervjuu RTS-u rekao da u Sarajevo 28. juna neće ići ni član Predsjedništva BiH Nebojša Radmanović. Za analitičara Dejana Vuka Stankovića neka vrsta zajedničkog nastupa političara iz Srbije i Republike Srpske jeste nešto što je logično.

“Nemoguće je gumicom izbrisati ono što je neko zajedničko kolektivno sjećanje Srba sa ove i one strane Drine. Zbog evropskih integracija nerealno je očekivati da će Srbi promijeniti svoje gledište o Gavrilu Principu, o herojskoj borbi u Prvom svjetskom ratu i o istorijskom uspjehu koji je postignut poslije njega”.

Branka Prpa, međutim, podsjeća da je Mlada Bosna bila jugoslovenska revolucionarna organizacija, te da je svaki pokušaj da se obilježavanje Prvog svjetskog rata poveže isključivo sa Srbijom u neskladu sa istorijskim činjenicama.

“Ima tu jedan problem koji nije samo naš, dakle nismo samo mi tvorci te vrste zablude. Ta zabluda je i medjunarodna kategorija, a to je da je Gavrilo Princip srpski nacionalista. Nikad se pripadnici Mlade Bosne nisu tako izjašnjavali. Oni su se uvijek, i na samom suđenju izjašnjavali kao Srbo-Hrvati.To je jugoslovenska revolucionarna organizacija i pripada jugoslovenskoj revolucionarnoj omladini.”

Ona objašnjava da Mlada Bosna u sebi “inkarnira jedinstvenu ideju Južnih Slovena”, a to je da Austro-Ugarsku monarhiju treba rušiti revolucionarnim putem. “Prema tome, pretvaranje toga u isključivo srpsku priču, a drugih bivših jugoslovenskih zemalja u nešto što sa tim nema veze, ne odgovara istorijskoj istini. Kod nas je, međutim, istorija polje neprekidne politizacije i iz nje se uvijek čupa ono što nekome trenutno odgovara i time se manipuliše.”

Poštovanje integriteta BiH – konstanta srpske politike

Analitičar Dejan Vuk Stanković ističe da u skladu sa Ustavom spoljnu politiku Srbije određuju Aleksandar Vučič kao premijer i Ivica Dačić kao ministar spoljnih poslova, i naglašava da je u srpskoj politici “konstanta” poštovanje suvereniteta i teritorijalnog integriteta BiH.

“Nikolićevo iskakanje možda provocira Sarajevo i navodi mnoge da razmišljaju o stanju stvari u srpskoj političkoj eliti, ali čini mi se da ona nema neke realne političke učinke.”

Stanković dodaje da Vučić sa svoje strane “prilično dobro komunicira sa političkom elitom BiH”, i podsjeća da je njegova posjeta Sarajevu bila prva spoljnopolitička aktivnost od kada je postao premijer Srbije.

Mada ističe da je Nikolićeva izjava da je spreman da se izvini za zločin u Srebrenici ” politička i moralna transformacija koja je pozitivno uticala na političke procese u zemlji, i u regionu” Stanković ocjenjuje da se predsjednik Srbije i dalje obraća konzervativnom dijelu birača.

“Nikolić je uprkos promjenama koje su se desile u Srpskoj naprednoj stranci ostao predsjednik koji se obraća konzervativnom dijelu biračkog tijela, dok je Vučić neko ko je spreman da prihvati evropsku politiku.”

U beogradskim medijima Nikolićevoj izjavi u utorak (10.6) nije bilo posvećeno mnogo pažnje, a iz vlade Srbije saopšteno je da će u petak (13.6) premijer Vučić i ministar kulture Ivan Tasovac razgovarati sa predsjednikom Republike Srpske Miloradom Dodikom i režiserom Emirom Kusturicom o obilježavanju stogodišnjice početka Prvog svjetskog rata .