Hafiz Sulejman ef. Šarac (Stolac 1850 – Sarajevo 27. decembra 1927), treći je po redu reisul-ulema u periodu Austro-Ugarske uprave nad Bosnom i Hercegovinom.
Hafiz Sulejman-ef. Šarac rođen je 1850. godine u Stocu. U rodnom gradu završio je hifz (učenje napamet Kur’ana) pred Ahmed-efendijom Žujom, zatim je u Mostaru sticao znanje pred muderrisom hadži Arif-ef. Kajtazom. Nakon toga otišao je u Istanbul na daljnje školovanje koje završava 1878. godine. Po povratku u Bosnu i Hercegovinu 1879. godine biva imenovan za bihaćkog muftiju, na kojoj dužnosti ostaje do 1887. godine, nakon čega biva postavljen za profesora a kasnije i za direktora Šerijatske sudačke škole u Sarajevu.
Sultan Selimova džamija u Stocu. Uz nju je rastao i posigurno u njoj stekao prva znanja o vjeri reisu-l-ulema Sulejman Šarac
Svojim znanjem i radom brzo se afirmisao, kao vrstan i perspektivan alim, što je bila lijepa preporuka da bude postavljen za profesora novoosnovane Šerijatske sudačke škole u Sarajevu. Nešto kasnije postaje i direktor te škole. Zahvaljujući baš njemu, njegovim stručnim i organizacijskim sposobnostima, ova škola brzo prerasta u najuredeniji zavod tog vremena. Svršenici ove škole, sticali su tu solidno znanje u vjerskim i svjetovnim naukama.
Sulejman ef. Šarac stavio se na stranu pokreta za vjersku i vjersko prosvjetnu autonomiju Bosne i Hercegovine. Zbog toga mu je Monarhija teško zamjerila i tadašnja Zemaljska vlada premjestila ga je na Vrhovni šerijatski sud. Međutim, to ga nije pokolebalo. Sa svojim saborcima Munib ef. Korkutom i Salih ef. Alajbegovićem podnosi čuveni “Takrir” kojim se caru i kralju Franji Josipu l u pogledu davanja menšure osporava suverenitet, što ga je koštalo prijevremenog odlaska u penziju.
Njegovu odlučnost i hrabro držanje, u ovoj složenoj i delikatnoj situaciji, muslimanski svijet nije zaboravio. Njegov ugled i popularnost naglo su porasli, pa je nakon izvojevane pobjede za vjersku i vjersko prosvjetnu autonomiju jednoglasno izabran za reisu-l-ulemu. Novi autonomni statut stupio je 1. maja 1909. godine na snagu. Po ovom statutu od naroda je izabran prvi reis-ul-ulema, ugledni alim, hafiz Sulejman ef. Šarac.
Za obavljanje rukovodećih poslova u Islamskoj zajednici potrebno je posebno ovlaštenje ili kako je to uobičajeno kod nas, menšura. Prema tome, menšura je ovlaštenje reisu-l-ulemi za vršenje vjerskih poslova, sa kojim stiču pravo da daje ovlaštenje drugim licima za vršenje određenih poslova. Ova ovlaštenja – menšure – u početku je našim reisu-l-ulemama davao halifa, zapravo Islamski mešihat koji se nalazio u Istanbulu. Ovakva ovlaštenja – menšure – dobilo je više naših reisu-l-ulema.
Prvi reisu-l-ulema, Mustafa Hilmi ef. Hadžiomerović (Omić) imenovan je reisu-l-ulemom 17. oktobra 1882. godine, a svečano ustoličenje obavljeno je 15. decembra u Konaku u Sarajevu.
Drugi reisu-l-ulema, h. Mehmed Teufik ef. Azabagić imenovan je 25. oktobra 1893. godine, a ustoličenje je obavljeno 20. novembra iste godine u Konaku, nakon dove u Carevoj džamiji u Sarajevu.
Treći reisu-l-ulema, h. hafiz Sulejman ef. Šarac izabran je na ovaj položaj 1910. godine a predaja menšure obavljena je 30. juna iste godine u Carevoj džamiji u Sarajevu. Tako je Sulejman ef. Šarac prvi bosansko-hercegovački reisu-l-ulema izabran od naroda.
Značajno je ovdje napomenuti, da je on, na ovaj položaj došao nakon stečene vjersko-prosvjetne samostalnosti bosanskohercegovačkih Muslimana, kada je Islamska zajednica u BiH poslije uporne borbe dobila svoj Autonomni statut koji je stupio na snagu 1. maja 1909. godine. Ovaj Statut je određivao da izborno tijelo traži izdavanje menšure od Islamskog mešihata u Istanbulu, ali da Mešihat ne utiče na izbor.
Kopija menšure hfz. Sulejman ef. Šarca, njegov odlazak u penziju i postavljenje za reisu-l-ulemu u Bosni hadži Mehmed ef. Džemaludina Čauševića
Iz kopije menšure koja je adresirana na hafiza Sulejman ef. Šarca, Stočanina i bosanskog alima, saznajemo da je rješavao vjerska pitanja muslimana u BiH općenito, daje veoma stručan i da ga je Izborno tijelo izabralo za visoki položaj Rijaseta u Bosni, a Austrougarska administracija prihvatila nakon izbora za reisa; da Ministarstvo vanjskih poslova Turske svojom notom izvještava da mu je povjeren ovaj visoki položaj Rijaseta; da lično donosi fetve na bazi mišljenja stručnjaka hanefijske pravne škole i izvornih djela i da ih potpisuje kao bosanskohercegovački reis i da, kao takav, rješava sporove po šerijatu.
Zapisano 20. rebi'u-l-ahira 1328. godine.
Ovaj tekst je precrtan i upisan drugi iste sadržine uz dodatak da će se on baviti i vakufsko – mearifskim pitanjima. Ovaj drugi tekst je datiran 21. rebi'u-l-ahira iste godine.
Na istom dokumentu dodato je:
“Pošto je spomenuti Sulejman ef. otišao u penziju, i na osnovu note ambasade Ministarstva vanjskih poslova Turske od 8. safera 1332. godine, saznajemo da je postavljen za reisa bosanski alim Mehmed Džemaludin ef. Čaušević” (Muftilere EB)
U drugom izvoru (Istanbulsko muftijstvo, Arhiv Mešihata, Defter muftija, Sidžil defteri uleme, br. 7, str. 469) stoji:
„Reisu-l-ulemi BiH,
Na osnovu instrukcija šejhu-l-islama, napisana je menšura za h. Mehmed Džemaludin ef., koji je postavljen za reisa, pošto je Sulejman ef. Šarac otišao u penziju.
25. muharem, 1332. 11. januar, 1929.
Odluka br. 1700.“
On je jedan od najvećih naših alima. Veliki je pregalac i vrstan pedagog, čovjek čvrsta imana i čelična karaktera.
Njegov izbor nije bio po volji Austro-Ugarskoj monarhiji, lako je bila prinuđena da ga prizna, ona je raznim smicalicama, od samog početka, nastojala da mu onemogući rad. Na kraju ga je, nakon dvogodišnjeg rada, prisilila da podnese ostavku i to preko one iste Hodžinske kurije koja ga je prije tri godine u trećem krugu glasanja jednoglasno izabrala.
U listu “Zeman” organu Ujedinjene muslimanske organizacije od 28. maja 1912. godine, objavljeno je da je Hodžinska kurija održala svoju sjednicu u subotu i nedjelju 25. i 26. maja, naglasivši da sve kurije po autonomnom statutu imaju pravo da biraju i smjenjuju vrhovnog vjerskog poglavara u Bosni i Hercegovini, te je donijela dvije rezolucije u kojima se traži smjenjivanje sa položaja reisu-l-uleme hafiza Sulejmana ef. Šarca. List “Zeman” od 30. jula 1912. godine donosi vijest pod naslovom “Ostavka reisu-l-uleme” prenesenu iz lista “Bosnische Post”, da je Zemaljska vlada, prije četiri dana pozvala reisu-l-ulemu hafiza Sulejmana ef. Šarca da u roku od osam dana podnese ostavku. Nakon toga ultimatuma Zemaljske vlade, reisu-l-ulema Sulejman ef. Šarac podnio je ostavku u avgustu 1912. godine.
Poslije toga potpuno se predaje svojoj porodici i nauci koju je neizmjerno volio. Posebno ga interesovala istočna literatura, u čijem poznavanju nije imao sebi ravna. Znao je na hiljade stihova napamet, pa je prisutne oduševljavao tim svojim znanjem. Za razliku od mnoge starije uleme, školovane u Turskoj, izvanredan je bio poznavalac i našeg jezika, zalagao se da naša taleba prvenstveno dobro nauči svoj maternji jezik pa tek ostalo. Bio je veliki govornik, njegovi vazovi koje je redovno držao u Begovoj džamiji bili su veoma dobro posjećeni.
Hafiz Sulejman ef. Šarac spada u svijetle ličnosti naše prošlosti. Umro je u Sarajevu 27. XII 1927. godine i pokopan je na groblju Grlića brdo kod Sarajeva.
Priredio: Ertan Č.
Reference
– Biografije dosadašnjih reisu-l-ulema, https://www.islamskazajednica.ba/index.php/dosadasnje-reisu-l-uleme
– Menšure dosadašnjih reisu-l-ulema, https://www.islamskazajednica.ba/index.php/mensura/mensura-prethodnih-reisu-l-ulema
– O imenovanju Hafiza Sulejman ef. Šarca za Reisu-l-ulemu u Bosni i Hercegovini. Gazi Husrev-begova biblioteka u Sarajevu, https://www.anali-ghb.com/index.php/aghb/article/view/610/1178
