Dogodilo se na današnji dan – 15. maj

15. maj (svibanj) (15.5.) je 135. dan godine po gregorijanskom kalendaru (136. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 230 dana.

Događaji

1567. – Marija Stjuart, škotska kraljica (1560-1567), udala se za Botvela, ubojicu svog drugog muža.
1610. – Francuski parlament imenuje Luja XIII za novog kralja. On je vladao do 1643, a kasnije je, uz pomoć kardinala Rišeljea, zaveo apsolutizam u Francuskoj, ugušio ustanak hugenota i stupio u tridesetogodišnji rat.
1618. – Johan Kepler otkrio je zakon o harmoniji, koji će biti objavljen u djelu “Harmonices mundi” 1619, gdje je izložen i Keplerov treći zakon o planetarnom kretanju.
1672. – U Masačusetsu je donet prvi copyright zakon (Zakon o autorskom pravu).
1800. – Engleski kralj Džordž III preživeo je i drugi pokušaj atentata.
1992 – Sukob JNA i pripadnika TO Tuzla u Tuzli – „Tuzlanska kolona“.

Rođeni

1567. – Claudio Monteverdi je rođen 15. maja 1567. u Cremoni, umro: 29. novembra 1643. u Veneciji.
Glasoviti kompozitor Claudio Monteverdi, čija slava sve više raste u naše vrijeme, bio je posljednji veliki italijanski polifoničar i madrigalist i prvi važan autor vokalnih kompozicija i opernih djela. Claudio Monteverdi rođen je 15. maja 1567. u liječničkoj obitelji u Cremoni. S petnaest godina Claudio objavljuje svoju prvu zbirku moteta, koji su, kao i madrigali i canzonette iz tog razdoblja, napisani u strogom polifonom stilu. Sa dvadeset i tri godine postao je violinist vojvode od Mantove te ga prati na njegovim brojnim putovanjima i upoznaje savremene struje u evropskoj muzici. Godine 1600., prigodom vjenčanja Marije De Medici i Henrika IV., u Firenci je prisustvovao na premijeri Euridice, opere Jacopa Perija, nove muzičke vrste koja je nastala na firentinskom dvoru. Na poticaj vojvode, Monteverdi 1607. sklada operu Priča o Orfeju u kojoj recitative i pjevače prati najveći raspoloživi orkestar. Orfej će postati prva opera standardnog opernog repertoara.
Uskoro piše nove opere Arianna, Ples nezahvalnica i Andromeda s kojima postiže golem uspjeh širom Italije. Istodobno objavljuje i petu knjigu madrigala u kojima je vidljiva sve veća harmonijska odvažnost, korištenje disonanci i solo-dionica. Poslije smrti vojvode Vincenza I., Monteverdi prihvaća mjesto direktora i dirigenta crkve Svetog Marka u Veneciji. Tu stvara velik broj sakralnih kompozicija – misa, moteta, te se zaređuje. Otvorenje venecijskog Teatra San Cassiana, prvog stalnog opernog pozorišta u svijetu 1637., daje nov poticaj velikom kompozitoru. Iako je već u osmom desetljeću života, Monteverdi komponira, po ocjeni savremenika – pet opernih remek – djela, od kojih su dva – Odisejev povratak i Krunidba Popeje – sačuvana u cijelosti te se i danas izvode.
Claudio Monteverdi je umro 29. novembra 1643. u Veneciji. Potkraj života napisao je još niz ratničkih i ljubavnih moteta u kojima, vjerovatno prvi u historiji, upotrebljava tremolo i pizzicato u gudačkim instrumentima. Općenito, gudaći instrumenti u Monteverdijevim djelima postaju temeljem orkestra koji sve više nalikuje današnjem klasičnom simfonijskom ili opernom orkestru.

1773. – Klemens Wenzel Lothar von Metternich (Koblenz, 15. maj 1773 – Beč, 11. juni 1859. godine) je bio austrijski knez, političar i državnik.
Nakon što je bio austrijski poslanik u Dresdenu, Berlinu i Parizu, 1809. je imenovan ministrom vanjskih poslova, pa je gotovo 40 godina bio stvarni upravitelj Austrije. Izgradio po zlu znan Metternichov sistem, policijsko – apsolutistički režim koji je gušio svaki nacionalni i slobodarski pokret.
Bio je vješt i beskrupulozan diplomat. Odvojio je Napoleona od Rusije i omogućio mu da se oženi Marijom Luisom, kćeri austrijskog cara. Samo je fiktivno učestvovao u Napoleonovu ratu protiv Rusije, a zatim je pristupio Chaumontskom ugovoru protiv oslabljenog Napoleona.
Na Bečkom kongresu bio je središnja ličnost i inspirator sistema ravnoteže velikih sila. Uz ruskog cara Aleksandra I. osnivač je Svete alijanse, kojoj je glavna zadaća bila gušenje svih revolucionarnih pokreta u Evropi. Postavši 1821. dvorskim i državnim kancelarom, doseže vrhunac svoje moći. Za svoga vladanja uveo je u austrijskim zemljama sistem policijske cenzure i ugnjetavanja. Tek ga je bečka revolucija, 13. marta 1848. prisilila na ostavku i bijeg u emigraciju. Kada se reakcija ponovno učvrstila, Metternich se 1851. vratio u Austriju, ali je izgubio svoj nekadašnji uticaj.

1838. – Nicolae Grigorescu, rumunski slikar;
1845. – Ilja Iljič Mečnikov, ruski biolog;

1859. – (na slici) Pierre Curie (Pariz, 15. svibnja 1859. – Pariz, 19. travnja 1906.), francuski kemičar i fizičar.
Bio je pionir na polju fizike i kemije, a poznata su njegova proučavanja na području kristalografije, magnetizma, piezoelektriciteta i radioaktivnosti.
Zajedno sa suprugom Marijom Skłodowskom-Curie i Antoineom Henrijem Becquerelom dobio je 1903. godine Nobelovu nagradu za fiziku.
Pierre Curie umro je tragičnom smrću u 47. godini života, u nesreći kočije u Parizu. No, već tada je bio teško bolestan, najvjerojatnije od posljedica pretjeranog izlaganja radijaciji.
Posmrtni ostaci Pierrea i njegove supruge preneseni su 1995. u pariški Panteon.

1862. – Arthur Schnitzler, austrijski pripovjedač i dramatičar;
1864. – Ante Trumbić, hrvatski političar;
1868. – Magnus Hirschfeld, njemački liječnik i istraživač seksualnosti;
1891. – Mihail Afanasjevič Bulgakov, ruski književnik;
1892. – Walter Benjamin, njemački filozof;
1911. – Max Frisch, švicarski književnik i arhitekt;
1915. – Paul A. Samuelson, američki ekonomista;
1937. – Madeleine Albright, američka političarka i državnica;
1937. – Trini Lopez, američki pjevač;
1948. – Brian Eno, britanski muzičar;
1952. – Vahid Halilhodžić, bosanskohercegovački nogometaš i trener;
1953. – Mike Oldfield, britanski muzičar;

Umrli

1886 – Emily Dickinson, američka pjesnikinja
1935 – Kazimir Maljevič, ruski slikar, suprematizam

Wikipedia