”Bosanskohercegovački muslimani između sekularizacije i desekularizacije”

”Bosanskohercegovački muslimani između sekularizacije i desekularizacije” naziv je knjige koja je nastala na osnovu autorovog znanstvenog istraživačkog projekta, uz analizu prikupljenih podataka o pripadnicima Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini na kraju XX i početkom XXI stoljeća

(Oslobođenje)

Autor knjige doc. dr. Dino Abazović govori o bh. muslimanima koji su autentičan fenomen u Evropi, procesima sekularizacije i desekularizacije i njihovom uticaju na javni i društveni život muslimana, te uticaju religije na politiku i obratno.

Fenomen bosanskohercegovačkih muslimana kao baštinika specifične vjerske i kulturne tradicije – sve češće na dnevnopolitičkoj, medijskoj i javnoj sceni u BiH i diljem svijeta karakteriziranih i kao autohtoni evropski muslimani – nedovoljno je istražen, sa izuzetno malo konkretnih empirijskih pokazatelja u funkciji iznošenja tvrdnji, teorija i ustanovljenja trendova. U isto vrijeme različite interpretacije određenih pitanja vezanih za ovu populaciju multipliciraju se na agendama različitih interesnih grupa, od nevladinog sektora, pripadnika drugih religijskih zajednica, domaćih donosilaca odluka pa sve do sigurnosnih agencija konkretnih evropskih i prekookeanskih država.

• Kažete da je ova knjiga nastala na osnovu znanstvenog istraživačkog projekta i analiza prikupljenih podataka na reprezentativnom uzorku pripadnika IZ-a u BiH. Šta je ono što je značajno istaknuti kada govorimo o tom istraživanju? Šta ste zapazili?

– Na početku novog milenija pupulacija bosanskohercegovačkih muslimana, prema ovom istraživanju, nalazi se prije svega u veoma lošoj ekonomskoj i socijalnoj situaciji, što je veoma očito s obzirom na činjenice da tek dvadesetak odsto ispitanika ima zaposlenje, a mjesečna primanja (po porodici) koja dostižu prosjek ličnog dohotka ima ispod deset odsto ispitanika. Evidentno je prisutna otvorenost pitanja nacionalne nominacije, prisutan je veoma visok stupanj konfesionalne samoidentifikacije i deklarativne afilijacije religijskoj instituciji, te isto tako jaka osobna religioznost i učestalija religijska praksa. Među bosanskohercegovačkim muslimanima prisutno je i povjerenje u svoju vjersku zajednicu, ali ne u onoj mjeri da se mogu izvoditi zaključci o visokom stupnju monolitnosti i agregacije oko institucije religijske zajednice – da napomenem, tako izražen pluralizam mišljenja ukazuje da su suvremene tendencije, prije svega u zemljama Evrope, vezane za organiziranu religiju prisutne i među bosanskohercegovačkim muslimanima.
Po pitanju životne važnosti religije, za većinu ispitanika ona je jako važna, odnosno važna, ali uz prisutan određeni stupanj konfesionalnog konformizma, također i pod uticajem suživota sa pripadnicima drugih konfesija, te suvremenog načina života. Eventualne tendencije koje zagovaraju jačanje uloge religije, po mišljenju ispitanika, smještene su prije svega u sferu porodičnog života i obrazovanja i socijalne skrbi, dok su politika i mediji izuzeti kao oblasti u kojima bi trebao jačati uticaj religije.

• Zbog čega su bh. muslimani između sekularizacije i desekularizacije? Koliko je ratni period uticao na to?

– Religijska obnova i revitalizacija religije ovdje je prisutna kao desekularizacija javnog života, naročito u pogledu posljedica (su)odnosa politike i religijskih zajednica neposredno pred rat, u ratnom periodu, kao i djelimično nakon rata, odnosno radi(lo) se tu o političkoj instrumentalizaciji religije i religijskoj instrumentalizaciji politike, što je također slučaj i sa bosanskohercegovačkim muslimanima. Ipak, pokazalo se to u ovom istraživanju, procesi sekularizacije, odnosno desekularizacije, nemaju iste trendove i učinke na nivou društvenog i javnog života muslimana, i na nivou osobnog religijskog života pojedinaca, niti su im iste manifestacije. Na nivou društvenog i javnog života muslimana, procesi desekularizacije bili su izraženiji od procesa sekularizacije, ali sve manje utiču na procese institucionalne diferencijacije religije unutar društvenog poretka. Na nivou osobnog religijskog života konfesionalnost se djelimično poklapa sa religioznošću, tako da izražena konfesionalna samoidentifikacija podrazumijeva izraženiju religijsku participaciju, ali ne i vjersku konzistentnost.