Kako se raspoređuje profit CBBiH

Prilikom vršenja svoje emisione funkcije i drugih operacija, nakon pokrivanja troškova svoga poslovanja, centralne banke ostvaruju tzv. emisioni profit, koji se dijelom ili u cijelosti distribiura prema instituciji zaduženoj za državni budžet, i predstavlja prihode državnog budžeta.

Način distribucije profita treba da se definiše zakonom, a u slučajevima kada ne postoje takva zakonska ili statutarna rješenja, distribuciju profita treba da odrede najviša tijela centralne banke isključivo na profesionalnoj osnovi. U novije vrijeme, raspodjela čistog profita centralnih banaka i modaliteti uglavnom se regulišu zakonskim rješenjima, u kojima se preferira opcija da jedan dio čistog profita centralne banke bude raspodijeljen u opće (generalne) i druge rezerve centralne banke, u cilju jačanja kapitala i rezervi centralne banke, a drugi dio čistog profita se usmjerava prema državnom budžetu.

Zakonska rješenja se razlikuju od zemlje do zemlje. Kod pokrivanja eventualnih gubitaka, uobičajeno je rješenje da se višak rashoda nad prihodima pokriva iz rezervi centralne banke do raspoloživog iznosa, a ako ta sredstva nisu dovoljna za pokriće, onda postoji obaveza državnog budžeta za pokrivanjem. Centralne banke trebaju prilikom obračuna čistog profita u bilansu uspjeha za jednu finansijsku godinu posebno voditi računa o kategorijama realizovane i nerealizovane dobiti, jer se samo realizovana dobit može usmjeriti prema državnom budžetu. Nerealizovani dobici ili gubici se ostvaruju uglavnom na držanu finansijsku imovinu mjerenu po fer vrijednosti, zbog promjene cijena, kao i zbog kursnih razlika.

Kapital se uobičajeno definiše kao ostatak imovine (sredstava) subjekta nakon odbitka svih njegovih obaveza. Kapital i rezerve CBBiH na dan 31.12.2014. godine ukupno su iznosile 585,04 miliona KM. Prema Zakonu, ako CBBiH ostvari čisti profit u bilo kojoj godini, raspoređuje ga Upravno vijeće primjenjujući sljedeći redoslijed prioriteta:

– dio čistog profita izdvaja se na račun generalne rezerve CBBiH, tako da iznos početnog kapitala i generalne rezerve bude ekvivalentan iznosu od 5% ukupnog iznosa novčane pasive prikazane na računima CBBiH za kraj te finansijske godine;

– ostatak čistog profita raspoređuje se tako da 40% Upravno vijeće raspoređuje svojom odlukom za povećanje kapitala i rezerve za generalne rezerve CBBiH, a 60% CBBiH uplaćuje na račun institucije zadužene za budžet BiH, u periodu od četiri mjeseca nakon završetka budžetske godine;

– čista nerealizovana dobit raspodjeljuje se na račun procijenjene vrijednosti rezervi, koji se vodi u bilansu stanja CBBiH.

CBBiH je svaku finansijsku godinu poslovala sa pozitivnim finansijskim rezultatom, i ostvarila ukupan čisti profit u iznosu od 921,88 miliona KM, od čega je 402,16 miliona KM distribuirano prema državnom budžetu, a ostatak je raspoređen u generalne rezerve CBBiH.

Iako centralnim bankama ostvarenje profita nije primarni cilj, nego monetarna stabilnost i sigurnost investiranja, ostvareni profiti i visina kapitala i rezervi CBBiH odražavaju njeno uspješno poslovanje, pa i u posljednjih pet godina, uprkos negativnim efektima globalne fina nsijske krize, ali i razumna i oprezna rješenja u zakonskoj regulativi u dijelovima koji definišu kapital i rezerve i raspodjelu dobiti. Generalno rečeno za sve centralne banke, adekvatan iznos kapitala i rezervi centralne banke može poslužiti kao tzv. amortizer za apsorbovanje i ublažavanje šokova u eventualno mogućim neočekivanim i nepredvidim događajima, koji mogu nastati van kontrole i uticaja centralne banke.