Slučaj generala Vojske Republike Srpske Svetozara Andrića, regrutovanog iz redova nekadašnje JNA, ukazuje, kao i brojni drugi, na saučesništvo Srbije u agresiji na Bosnu i Hercegovinu; ukazuje i na kontinuitet zločina u državi masovnih grobnica i masovnih ubica, te sudija i tužilaca koji ih čuvaju na slobodi. Kao zlikovci koji se rugaju bolu žrtava i bodigardi ubica koji, zarad tobožnjeg državnog kontinuiteta i izmišljene državne nevinosti – moraju da budu na slobodi.
Andrić je sada general, zlodela zlikovačkih postrojbi kojima je zapovedao ne mogu se ni pobrojati, a bio je major JNA koji je prešao u sestrinsku Vojsku Republike Srpske i svoja prava ostvarivao preko poznatog 30. kadrovskog centra JNA, potom Vojske Jugoslavije. Bio je komandant Birčanske brigade, osnivač logora Sušica i zamenik komandanta Drinskog korpusa u vreme genocida u Srebrenici.
Dugački spisak nevinih
Punih 18 godina beogradski Fond za humanitarno pravo pokušava da Andrića izvede pred lice pravde, budući da su jedinice u čijem je kadrovskom sastavu bio počinile ratne zločine – realizovale su etničko čišćenje na području opštine Zvornik, držali Bošnjake u logoru Sušica, čije je osnivanje naredio Andrić, pod nehumanim uslovima, tukli ih i zlostavljali, a žene i devojčice silovali.
Početkom aprila ove godine, pak, FHP podneo je krivične prijave zbog ratnih zločina u Kalesiji i Vlasenici 1992. godine Javnom tužilaštvu za ratne zločine Republike Srbije i protiv Slobodana Pajića i Vlastimira Bećarevića, nekadašnjih oficira Prve birčanske pešadijske brigade Vojske Republike Srpske (VRS), zbog “osnovane sumnje da su naredili i/ili izvršili ratne zločine na području opština Vlasenica i Kalesija tokom maja i juna 1992. godine”. Fond je Tužilaštvu dostavio i više od 30 dokaza za navode u krivičnim prijavama.
Prijave protiv Pajića i Bećarevića rezultat su istraživanja Fonda za humanitarno pravo o ratnim zločinima počinjenim u zoni odgovornosti Prve birčanske pešadijske brigade pod komandom Svetozara Andrića. Nalaze tog istraživanja FHP je predstavio javnosti krajem februara 2024. godine u Dosijeu “Svetozar Andrić”. Prva birčanska pešadijska brigada VRS, formirana u maju 1992. godine, formirana je po neređenju Svetozara Andrića. Učestvovala je u proterivanju nesrpskog stanovništva iz opština Zvornik, Vlasenica i Kalesija, ubistvima civila prilikom zauzimanja teritorija te u paljenju i uništavanju sela.
Logor za mučenje i ubijanje
Komandant Četvrtog pešadijskog bataljona “Vlasenica” Prve birčanske pešadijske brigade, u čijoj zoni odgovornosti je bila opština Vlasenica, bio je major Slobodan Pajić. Fond u krivičnoj prijavi tvrdi da su pripadnici tog bataljona, u sadejstvu sa Vodom specijalne policije, krajem maja i tokom juna 1992. godine, izvršili više oružanih napada na civilno nesrpsko stanovništvo u opštini Vlasenica i tom prilikom ubili najmanje 20 Bošnjaka, dok su ostale, uključujući žene, decu i starce, proterivali na teritoriju pod kontrolom Armije Bosne i Hercegovine, ili su ih protivpravno zatvarali u zatočeničke objekte. Krivičnom prijavom protiv Slobodana Pajića obuhvaćena je i njegova uloga u organizaciji stražarske službe i uslova zatočenja unutar logora “Sušica”. Kroz logor “Sušica”je za četiri meseca funkcionisanja prošlo između 2.000 i 2.500 zatočenika, uglavnom civila. Unutar logora je ubijeno ili je od posledica prebijanja preminulo najmanje 160 zatočenika.
Progon i zlostavljanje Bošnjaka
Pod komandom Vlastimira Bećarevića, navodi Fond, pripadnici Prvog pešadijskog bataljona “Osmaci” Prve birčanske pešadijske brigade su, izvršavajući naređenje Svetozara Andrića od 26. maja 1992. godine, “napali više mesta u opštini Kalesija, uključujući sela Šeher i Like, odakle su pod prisilom proterali žene i decu, dok su prethodno razdvojene muškarce zatvarali u nekoliko zatočeničkih objekata, gde su ih stražari tukli, maltretirali i držali u nehumanim uslovima.”
Do danas, nijedan visokorangirani oficir Prve birčanske pešadijske brigade, niti Istočno-bosanskog korpusa VRS nije odgovarao za zločine koje im pripisuje Fond. Protiv Svetozara Andrića, komandanta Prve birčanske pešadijske brigade, FHP je još 2018. godine podneo krivičnu prijavu Tužilaštvu za ratne zločine, ali se predmet i dalje nalazi u fazi istrage.
Svedočenje zapovednika iz prve ruke
Kako je rečeno na predstavljanju Dosijea “Svetozar Andrić”, 16. sveske o sabranim nedelima, u izdanju FHP, svedočenja o ratnim zločinima i zločincima, Andrić je jula 1995. bio i načelnik Štaba i zamenik komandanta zloglasnog Drinskog korpusa, jedinice koja je tokom srebreničkog genocida učestvovala u masovnim pogubljenjima Bošnjaka i u zatrpavanju posmrtnih ostataka ubijenih u masovne grobnice.
Jedinice Drinskog korpusa kojima su komandovali Radoslav Krstić (docnije osuđen za genocid) i Svetozar Andrić, od 13. jula učestvovale su u masovnim egzekucijama srebreničkih muškaraca i dečaka. Mašine i radna snaga Drinskog korpusa korišćeni su u pokopavanju posmrtnih ostataka ubijenih civila u više masovnih grobnica, kao i ponovnom pokopavanju u sekundarne masovne grobnice tokom septembra i oktobra 1995. godine.
Bosnu ne zanima ubica Bošnjaka
Tužilaštvo Srbije za ratne zločine je, nakon krivične prijave Fonda za humanitarno pravo protiv Andrića i interesovanja ljudi iz Fonda za ishod prijave i eventualno podizanje optužnice, 2023. odgovorilo da je istraga u toku.
“Svetozar Andrić je državljanin Srbije, ali je, na osnovu dokumenata koje ima, postupak protiv njega moglo da pokrene i Tužilaštvo Bosne i Hercegovine i moglo je da od Srbije, na osnovu njih, zatraži Andrićevo izručenje”, rekla je na predstavljanju Dosijea “Svetozar Andrić” urednica ove publikacije Jovana Kolarić.
Ona je konstatovala i to da se Andrić dosad pred sudom pojavljivao samo kao svedok (procesi protiv Radovana Karadžića i Ratka Mladića) i najavila i krivične prijave Fonda protiv ostalih oficira iz sastava Birčanske brigade.
Dokazi koje je Fond predstavio u Dosijeu Andrić i pratećem digitalnom narativu (faksimili i fotografije u elektronskoj formi) potvrđuju, kako je istakla autorka Katarina Maruna, da su “pripadnici Birčanske brigade, od druge polovine maja 1992. godine, po naređenju Svetozara Andrića, učestvovali u oružanim napadima na mesta u regiji Birač”. “Tokom tih napada su civile nesrpske nacionalnosti zarobljavali, proterivali i ubijali”, istakla je Katarina Maruna.
Laži nepouzdanog svedoka
Svetozar Andrić bio je na početku agresije na Bosnu i Hercegovinu major Jugoslovenske narodne armije, potom komandant Prve birčanske pešadijske brigade Vojske Republike Srpske, od 1992. do 1995., kada postaje zamenik komandanta i načelnika Štaba Drinskog korpusa VRS. Osnivač je logora Sušica u kojem su zverski mučeni Bošnjaci, a zatočenici logora su umirali od posledica mučenja. Upravnik logora je od polovine juna 1992. godine bio Dragan Nikolić Jenki, osuđen pred Haškim tribunalom za sistematsko zlostavljanje zatvorenika logora na 20 godina zatvora. Nikolić je osuđen nakon što je priznao da je učestvovao u ubistvima, silovanju i mučenju zatvorenika u logoru Sušica, nakon što je 2013. izdržao dve trećine kazne pušten je na prevremenu slobodu. Umro je juna 2018.
Za zločine počinjene tokom 1992. godine u opštinama u zoni odgovornosti Birčanske brigade (Zvornik, Vlasenica i Bratunac) pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) i Međunarodnim rezidualnim mehanizmom za krivične sudove (MRMKS) osuđen je državni i policijski vrh Republike Srpske. Valja da se podsetimo – Svetozar Andrić nije među njima.
Budući da nema dokaza o tome da je po krivičnoj prijavi protiv Andrića Javno tužilaštvo za ratne zločine Srbije postupalo, odnosno nije obavestilo javnost i Fond o preduzetim radnjama, kao i na činjenicu da Tužilaštvo Bosne i Hercegovine nije pokrenulo postupak protiv njega – Andrić je samo nepouzdani svedok i nesumnjivo najpoznatiji uživalac prezumpcije nevinosti u regionu.
Hronika Andrićeve sudske nevinosti obiluje dokumentima iz kojih se vidi da je “Svetozar Andrć naredio iseljavanje nesrpskog stanovništva sa teritorije zvorničke opštine, kao i osnivanje logora Sušica”, kako se ističe u Dosijeu.
Nevinost bez razuma
Hronika ratne i mirnodopske karijere Svetozara Andrića vraća nas u 2006. Tokom suđenja za ratne zločine u opštini Zvornik pred Većem Okružnog suda u Beogradu, obelodanjene su Andrićeve naredbe, a Fond za humanitarno pravo uputio je 2006. pismo Tužilaštvu za ratne zločine, zahtevajući pokretanje istrage. Istraga nije pokrenuta, pa je Fond podneo protiv Andrića krivičnu prijavu za zločine u Zvorniku 1992, Vlasenici 1993. i Srebrenici 1995. Optužnica nije podignuta, Tužilaštvo je obavestilo Fond da je predmet u radu, ne navodeći koje su istražne radnje provedene. Andrić je kao svedok odbrane svedočio u postupcima protiv Radovana Karadžića i Ratka Mladića u Haškom tribunalu. U oba slučaja pretresna veća okarakterisala su njegovo svedočenje kao nepouzdano. Svedočeći u postupku protiv Karadžića iskazao je, zaključuje Veće, “neiskrenost”. Njegovo svedočenje bilo je sračunato ka tome da vlastito učešće minimizira, karakterišu ga protivrečnost, evazivnost (uvijenost, zaobilaznost, prim. aut.) i pokazatelji neiskrenosti, zaključilo je Veće.
Stradanje porodice Salaharević
Na predstavljanju Dosijea koje je upriličio Fond govorio je i Vlaseničanin Nedim Salaharević, čiji su otac i brat ubijeni u logoru Sušica. Njegov brat Edin bio je juniorski reprezentativac Jugoslavije u košarci.
Njega i Nedimovog oca su pripadnici srpskih snaga u Vlasenici odveli u Sušicu gde je ubijen. Pre hapšenja u kojem su učestvovali njegovi drugovi iz škole, Edin Salaharević je više puta, kao i članovi njegove porodice, uveravan u to da “živ neće napustiti Vlasenicu”. U progonu ove porodice učestvovao je Miroslav Kraljević, sada načelnik opštine Vlasenica.
Nedim Salaharević radi i živi u Tuzli, poslednjih godina dolazi u Vlasenicu sa namerom da obnovi porodičnu kuću. Prošle godine mu je poručeno da nije dobrodošao, na stepeništu mu je ostavljena isečena košarkaška lopta.
O Idiotu i drugim romanima
Od 2013. godine Svetozar Andrić je aktivan u političkom životu Srbije, a stranački funkcioneri sa kojima je sarađivao i sarađuje pokazivali su fasciniranost njegovim “ratnim putem”. Izabran je za zamenika predsednika opštine Novi Beograd u julu 2016. godine, nakon što je, kao odbornik ispred Srpske narodne stranke, ušao u Skupštinu opštine. U XII sazivu Narodne skupštine Republike Srbije, od 3. avgusta 2020. godine, Svetozar Andrić je obavljao funkciju narodnog poslanika ispred Srpskog patriotskog saveza (SPAS) Aleksandra Šapića, odnosno ispred vladajuće Srpske napredne stranke, nakon što je SPAS pristupio toj stranci.
Od 18. avgusta 2022. Svetozar Andrić se nalazi na poziciji člana Gradskog veća grada Beograda, kao bliski saradnik gradonačelnika Beograda Aleksandra Šapića. Prilikom Andrićevog izbora Šapić je kazao da “vojna karijera Svetozara Andrića podseća na sabrana dela Dostojevskog”. Naslov jednog romana Fjodora Mihajloviča govori o mentalnom sklopu humanoida koji je ovo mogao da smisli i izgovori.
Zasad, Andrić se našao jedino u Dosijeu, delu utemeljenom na faktografiji, a, s obzirom na nezainteresovanost pravosuđa, njegovo pravosudno gonjenje iz sfere je fikcije.
Početkom marta ove godine u Domu Vojske predstavljena je monografija o zloglasnom Drugom odredu Specijalne brigade policije Šekovići čiji su pripadnici učestvovali u streljanju Srebreničana u Kravici 13. i 14. jula 1995. godine. Na skupu je govorio i nevini general sestrinske Vojske Republike Srpske Svetozar Andrić.
Koliko li je još nevinih daleko od pravde.
nomad.ba
