25. april (travanj) (25. 4) jeste 115. dan godine po gregorijanskom kalendaru (116. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 250 dana.
Događaji
1792 – Prvi put upotrijebljena giljotina, sprava za pogubljenje tokom Francuske revolucije. Prva žrtva bio je Nicolas Jacques Pelletier.
2002 – Južnoafrički biznismen Mark Shuttleworth kupio sebi let u svemir, koji je tada platio oko 20 miliona američkih dolara.
Rođeni
1214 – Luj IX, francuski kralj
1228 – Konrad IV, njemački kralj
1284 – Edvard II, engelski kralj
1599 – Oliver Cromwell (25. april 1599 – 3. septembar 1658) je bio engleski državnik, antimonarhista i fundamentalni protestant.
Kada je 1642. godine između kralja i Parlamenta izbio otvoren sukob i građanski rat došle su do izražaja njegove sposobnosti organizatora i vojskovođe. Njegovi konjanici odigrali su odlučnu ulogu u velikoj pobjedi vojske Parlamenta nad rojalistima kod Marston Moora 1644. godine. Postao je zamjenik vrhovnog zapovjednika vojske Parlamenta. Kralj Karlo I osuđen je na smrt i smaknut 1649. godine, ukinuta je monarhija, a Engleska je postala republika pod nazivom Commonwealth ili Free State. Cromwell je pokorio Irsku i Škotsku, te postigao uspjehe ratujući s Holandijom i Španijom.
Dok je bio na čelu Engleske nosio je titulu Lord Protector, koja je jedinstvena titula za britanskog de facto vladara, a imala je različita značenja u toku britanske historije.
Kontroverzan za života, njegov lik je i danas dvojako prihvaćen u Ujedinjenom Kraljevstvu. Jedni ga poštuju zbog političkog integriteta i parlamentarnih reformi koje su trajno otklonile moć monarhije. Njegov kip stoji u dvorištu Westminstera, britanskog parlamenta, kao vječni zaštitnik demokratije u Ujedinjenom Kraljevstvu.
Cromwell je također dozvolio Jevrejima, koji su 1290. godine bili protjerani od strane Edvarda I, da se ponovo nasele u Engleskoj.
Drugi ga krive za masovne zločine tokom vojnih kampanji, pogotovo u Irskoj gdje je njegova mržnja prema katolicima prouzrokovala veliki broj žrtava. Inače, Cromwell se za vrijeme svoje vladavine potpuno oslonjao na svoja vjerska ubjeđenja, engleskog Puritanca, te je masovno proganjao katolike i aktivno podsticao Protestantske političke ciljeve.
1857 – Ruggiero Leoncavallo, italijanski kompozitor
1861 – Ibrahim-ef. Maglajlić, bosanskohercehovački reisul-ulema
1874 – Guglielmo Marconi, italijanski inženjer i fizičar
1918 – Ella Fitzgerald, američka pjevačica jazza
1940 – Al Pacino, američki glumac i producent
1943 – Tony Christie, engleski pjevač
1945 – Björn Ulvaeus, švedski pjevač i član grupe ABBA
1946 – Vladimir Volfovič Širinovski, ruski nacionalist
1948 – Enver Marić, bosanskohercegovački nogometaš
1961 – Miran Tepeš, slovenski skijaš-skakač
1969 – Renée Zellweger, američka glumica
1981 – Anja Pärson, švedska skijašica
Umrli
1472 – Leon Battista Alberti (Genova, 18. februar 1404. – Rim, 20. april 1472.), italijanski humanist, pjesnik, slikar, kipar, arhitekt, pravnik i matematičar.
Prije Leonarda utemeljio je ideal svestrana čovjeka – uomo universale. Zadužio je književnost na narodnom jeziku raspravama što označuju preporod italijanske proze. U Riminiju je izradio nacrte za crkvu S. Francesco, u Firenci za palaču Rucella i pročelje Sta Maria Novella, a u Mantovi crkvu S. Andrea. Uveo je kod tih građevina značajnu novost, a to je račlanjivanje fasada harmoničnim nizom pilastara. Raspravama “O slikarstvu” i “O graditeljstvu”, te o kiparstvu i pespektivi utjecao je na razvitak renesansne umjetnosti. Pisao je na latinskom i italijanskom jeziku.
1595 – Torquato Tasso (11. mart 1544, Sorrento – 25. april 1595), italijanski pjesnik, autor epa Oslobođeni Jeruzalem u kojem je u 20 pjevanja opjevao Prvi križarski rat (započeo 1096. godine, a završio oslobađanjem Jeruzalema). U epu se osim srednjovjekovnih vitezova javljaju hrabre žene ratnice, čarobnice, čarobnjaci, demoni, anđeli… Njegov pogled na svijet i čovjeka je bio pesimističan
1744 – Anders Celsius (Anders Celzijus; (27. novembar, 1701 – 25. april, 1744) je bio švedski astronom.
Rođen je u Uppsali u Švedskoj. Bio je profesor astronomije na Univerzitetu u Uppsali od 1730. do 1744, s tim da je putovao od 1732. do 1735. posjećujući ugledne opservatorije u Njemačkoj, Italiji i Francuskoj.
Godine 1733. publikovao je kolekciju od 316 opservacija aurore borealis za period od 1716. do 1732. godine. Poznat je po svojoj temperaturnoj skali, koju je prvi put prezentirao 1742. Švedskoj kraljevskoj akademiji nauka.
Umro je od tuberkuloze u rodnom gradu. Celzijusov krater na Mjesecu je dobio ime po njemu.
Praznici
1945 – Dan oslobođenja Italije u Drugom svjetskom ratu
Wikipedia
