Milorad Dodik, političar koji suvereno „vlada“ Republikom Srpskom već decenijama. Svoju političku karijeru započeo je kao miljenik Stejt Departmenta, a sada mu se te iste američke poluge izmiču pod nogama. Ili je to samo privid?
Dodik je godinama postajao sve ekstremniji u svom političkom djelovanju, podrivanjem Dejtonskog mirovnog sporazuma – najavama stvaranja ilegalnih paralelnih institucija, oduzimanjem imovine Savjetu ministara BiH, ignorisanjem naloga Ustavnog suda Bosne i Hercegovine i opstrukcijom politika koje bi poboljšale rad Savjeta ministara BiH. Odgovor Sjedinjenih Američkih Država na secesionističku politiku predsjednika SNSD – a bile su sankcije 2017. godine. Opomena nije bila dovoljna, a odgovor nezadovoljavajući, pa su sankcije ponovljene i 2022. godine, zbog korupcije i destabilizujućeg djelovanja po Bosnu i Hercegovinu.
Da li je to imalo ikakav efekat, Tanja Topić, politička analitičarka, kaže – jako sporo.
“Neke interpretacije pak idu i tako daleko da se naglašava kako te sankcije, zapravo, samo jačaju iste političare, jer ih suprotstavljanje Zapadu iz žrtve pretvara u nacionalne heroje. Moram priznati da je ta logika čudna. Na koji način? Primjećujemo ljutnju, ogorčenost na te zemlje, jer ne rješavaju ‘naše’ probleme. U obrazloženjima sankcija dato je dovoljno materijala domaćim institucijama da idu tim tragom i utvrde da li je bilo šta od navedenog tačno. Da li su političari u BiH korumpirani, mislim da bi trebalo utvrditi domaće pravosuđe. Iluzorno je očekivati da probleme u BiH rješavaju neki drugi, a da se mi u međuvremenu ljutimo na njih što ne rade naš posao. Istovremeno aplaudirajući sankcionisanim političarima, jer su pokazali zube mrskim protivnicima”, objašnjava Tanja Topić.
Legalno, ako su sankcije protiv pojedinca, onda se one tiču samo nje ili njega i bilo čega što je u njihovom vlasništvu 50% ili više. Ne radi se o institucijama na čijem su oni čelu, po američkim zakonima, nego samo njihovoj imovini. U skoro svim slučajevima, kada su programi sankcija u pitanju, kada ste pod sankcijama, odsječeni ste od Sjedinjenih Država.
U prevodu, „eutanazija“ pojedinaca, objašnjava za Buku Zijad Bećirović, direktor Međunarodnog Instituta za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES)
„Ostane im da vegetiraju. Razmjere korupcije porodice Milorad Dodik izazvale su zabrinutost među državama koje su zainteresirane za obezbjeđivanje stranih investicionih sredstava Republici Srpskoj, pojedine vlade odbile su da daju sredstva, jer se plaše da će vjerovatno otići u ‘vlastiti džep’ Dodika i članova njegove porodice. Radi se o korupcijskoj hobotnici. Pored ograničavanja slobode kretanja, jer ne mogu putovati u države koje su uvele sankcije, što je možda najvažnije, građanima i kompanijama iz tih zemalja se zabranjuje da posluju sa osobama i pravnim licima koji su pod sankcijama. Sankcije EU su specifične, jer ipak je Bosna i Hercegovina u Evropi i te sankcije su obavezne da slijede zemlje kandidati za članstvo u EU. E, tu već imate praktičan problem, da ne biste mogli poslovati i putovati ni u susjedne države“, objašnjava Bećirović.
Primjer Salija Berishe, čovjeka, koji je sproveo demokratske promjene u Albaniji i koji je bio višestruki premijer i predsjednik Albanije najbolje govori na koji način bi jedne sankcije trebalo da djeluju na pojedinca i njegov rad. Saliju Berishi su sankcije uvele SAD i Velika Britanija i oni su sa njim prekinuli svaki oblik komunikacije. Berisha je pokrenuo tužbu zbog toga protiv američkog državnog sekretara Anhtony Blinkena, spor se vodi u Parizu.
“To što se još uvijek na sankcije protiv Milorada Dodika gleda ‘blagonaklono’, koji je nesporno prijetnja američkoj nacionalnoj sigurnosti, još uvijek potvrđuje da je Dodik američki produkt i to je dio ‘prljavih’ igara. Upravo na tome sankcionisana lica grade i izbornu kampanju i budu izabrani od strane građana, koji trpe zbog njihovih sankcija. Sve to uglavnom tolerišu oni koji su im i uveli sankcije, jer nema pravih posljedica tih sankcija. Na neki način, sankcije su obesmišljene ovakvim tretmanom od strane onih koji su ih uveli”, objašnjava Bećirović.
Američko ministarstvo finansija je 2022. godine sankcionisalo građevinsku firmu povezanu sa Miloradom Dodikom i jednu TV stanicu. Sankcije je dobio i Dragan Stanković, direktor Republičke uprave za geodetske poslove RS, zbog “eksproprijacije imovine centralne vlade”, ali uz navode da je Željka Cvijanović ta koja je potpisala neustavni okvir za to.
Posljednji paket sankcija uveden je Željki Cvijanović, Radovanu Viškoviću, Nenadu Stevandiću i Milošu Bukejloviću. Nove sankcije, uz one koje su već uvedene predsjedniku RS Miloradu Dodiku, znače dalju izolaciju RS.
Institucije u Republici Srpskoj, predvođene SNSD – ovim kadrom, nisu se puno zabrinule, barem se tako činilo u javnosti, pa su nastavili sa svojim bahatim ponašanjem i tjeranjem inata, usvajajući Zakon o radu neprofitnih organizacija i izmjene Krivičnog zakonika RS, kojima se kriminaluzuje kleveta.
SAD su odlučile da „udare“ i na porodicu Milorada Dodika, pa su na crnu listu stavljeni i Igor i Gorica Dodik, sin i kćerka Milorada Dodika. Kada je u pitanju Igor Dodik, kako je navedeno, stavljen je pod sankcije zbog korupcije tokom održavanja opštih izbora 2022. godine. To ipak, nije značilo ništa za sklapanje milionskih ugovora u javnom sektoru sa firmama koje se u javnosti povezuju sa Igorom Dodikom.
Sankcije bi trebalo da su snažne kada ih Amerika sama nameće, ali uvijek snažnije djeluju kada im se pridruže drugi, kao što su Evropska unija ili Velika Britanija. A protiv Milorada Dodika sankcije je uvela i Velika Britanija.
Sankcije uvedene, kako Miloradu Dodiku, tako i članovima njegove porodice, poslužile su kao dobra osnova za još ekstremnije političko ponašanje, objašnjava za Buku Velizar Antić.
“Iz dosadašnjih sankcija koje je Milorad Dodik dobio od strane SAD i Velike Britanije, on nije imao veliku štetu. Čak naprotiv, jako dobro je iskoristio te sankcije da se predstavi kao žrtva i da ojača svoje političke pozicije. Tako da ja mislim da su sankcije, barem u dosadašnjem dijelu, bile kontraproduktivne. Ukoliko su SAD i Velika Britanija zaista željele da oslabe moć Milorada Dodika, put koji su izabrale je potpuno pogrešan”, kaže politički analitičar Velizar Antić.
Antić nije siguran da li su SAD i Velika Britanija zaista željele da oslabe uticaj Milorada Dodika, jer ukoliko su to zaista željele, onda su ovakvim sankcijama napravile veliku grešku u procjeni i, umjesto da oslabe, one su ojačale poziciju Dodika.
Još jedno bitno pitanje kod sankcija Dodiku jeste i to da li će one uticati na kvalitet života stanovnika u Republici Srpskoj. Za sada je stopirano nekoliko projekata i to jeste šteta za sve stanovnike Srpske.
“Moje mišljenje je da ukoliko bi se sankcije prelile i na živote svih stanovnika Republike Srpske, šteta bi bila ogromna. Pre svega, stanovnici bi bili oštećeni, a sa druge strane, bes naroda bi se ispoljio na taj način da bi još veću podršku dali Miloradu Dodiku i dodatno ga ojačali. A to bi značilo nastavak urušavanja i propadanja čitavog sistema i društva, što bi dovelo do ogromnih šteta po razvoj i napredak Republike Srpske”, smatra Velizar Antić.
“Preovlađujući osjećaj u javnosti je da sankcije koje su neke države uvele političarima iz Republike Srpske nemaju efekta. Pojedinci koji su se našli na udaru sankcija Sjedinjenih Američkih Država i sami sa podsmijehom reaguju na njih, ističući kako nemaju otvorene bankovne račune u tim zemljama, niti putuju u njih. Ne bih rekla da je to baš sve tako, i da se kreće u rasponu crno-bijelih tumačenja. Postavlja se logičko pitanje, ako ih sankcije SAD ne dotiču, zašto su do sada uložena ogromna budžetska sredstva u lobiranja i nastavljaju i dalje da se izdvajaju”, kaže Tanja Topić.
Milorad Dodik, kao američka investicija u Balkan, iznjedrila je očigledno pogodno tlo za stvaranje političkog haosa i nestabilnosti u regionu. Trenutne političke sankcije, po svemu sudeći, podrivaju i dalje tu investiciju i najvjerovatniji scenario koji bi se uskoro mogao gledati jeste urušavanje Dejtonskog mirovnog sporazuma koji su sponzorisale upravo SAD. A glavni junak u cijeloj priči – Milorad Dodik. Građane niko ništa ni ne pita, a izgleda da ni oni sami sebe ne pitaju. Da je drugačije, možda bi na ulicama, umjesto stranačkim zastavicama, mahali protestnim.
Buka
