Današnji dan Izraelci slave kao dan osnivanja izraelske države, dok Palestinci ovaj dan obilježavaju kao početak katastrofe koja traje, odnosno sistematskog progona u kojem je blizu milion, odnosno 67 posto Palestinaca protjerano sa svojih ognjišta.
Danas širom svijeta status izbjeglice ima 5,9 miliona Palestinaca, od kojih je 5,3 miliona registrirano i u bazi Agencije Ujedinjenih nacija za pomoć palestinskih izbjeglicama (UNRWA).
U proteklih 69 godina izraelske vlasti su u potpunosti uništile ukupno 675 palestinskih naselja, ubijene su hiljade Palestinaca, a mnogi palestinski gradovi su postali jevrejski. U tom procesu je vođeno i sistemsko uništavanje svih elemenata kulturne i tradicijske baštine Palestinaca.
Prognani Palestinci danas žive u oskudnim uvjetima u ukupno 61 izbjegličkom kampu na području Palestine i u drugim zemljama.
Bio je petak 14. maja 1948., kada se u Muzeju Tel Aviva u 16 sati okupilo oko 350 židovskih uglednika na tajno sazvanom događaju koji su mnogi nestrpljivo očekivali jer je istog dana službeno prestala britanska uprava nad Palestinom.
29. novembra 1947. u New Yorku, UN – Ujedinjeni narodi usvajaju famoznu Rezoluciju 181 o podjeli Palestine i o pravu židovskog naroda na vlastitu državu na području Levanta.
“Mi, članovi Narodnog vijeća, predstavnici židovske zajednice u Erec Izraelu (Palestini) (…), na temelju našeg prirodnog i povijesnog prava te Rezolucije koju je donijela Glavna skupština Ujedinjenih naroda proglašavamo utemeljenje židovske države u Erec Izraelu pod nazivom Država Izrael.”
To je ključni dio teksta Deklaracije o utemeljenju Države Izrael, koju je tog strateškog 14. maja prisutnima pročitao proslavljeni osnivač Izraela i njegov prvi premijer David Ben Gurion.
Izblijedjele crno-bijele fotografije s tog događaja svjedoće o svečanom činu obavljenom pod slikom Theodora Herzla, formalnog osnivača cionističkog pokreta (1897.) koji je stvoren kao izraz oživljavanja nacionalnog identiteta među europskim Židovima 19. stoljeća te želje za obnovom vlastite države u Levantu.
Dan radosti za Židove bio je proglašen Danom katastrofe za Palestince. Oko 700.000 ih je bilo protjerano ili je pobjeglo iz novoosnovane države, a broj palestinskih izbjeglica i njihovih potomaka je u međuvremenu uvišestručen.
Arapske su države jednoglasno odbacile rezolucije UN-a te pokušale ratnom ofenzivom spriječiti uspostavu i održanje države Izrael na području za koje su držali da povijesno pripada njima. Tako je odmah nakon 15. maja otpočeo prvi od serije ratova na tom području.
Izvorni plan Ujedinjenih naroda predvidio je podjelu Palestine na dvije države, jednu židovsku i jednu arapsku. Država Izrael postoji 70 godina, no neovisna palestinska država još uvijek nije realizirana.
U tom kontekstu treba razmatrati i kontroverznu te s mnogih strana osporavanu navodnu ”hrabru odluku” nepredvidivog i međunarodno neiskusnog Donalda Trumpa da američko veleposlanstvo preseli iz Tel Aviva u Jeruzalem kao glavni grad Izraela.
U Izraelu danas od 8.842.000 stanovnika, 74,5 procenta čine Jevreji, a 20,9 odsto Arapi, dok je drugih manjina 4,6 odsto. Većina Jevreja je ili sekularna ili umjereno religiozna, ali ultraortodoksni Jevreji čine deset odsto populacije i imaju nesrazmjerno veliki uticaj jer desničarske koalicije bez njih ne bi imale većinu.
Nakon stvaranja Izraela, arapski susjedi su ga napali. U ratu 1967. Izrael je osvojio djelove Sirije, Jordana i Egipta. Godine 1979. sklopljen je mirovni sporazum s Egiptom.
Jordan je bio druga arapska zemlja s kojom je Izrael sklopio mir 1994, godinu dana nakon potpisivanja privremenog mirovnog sporazuma s Palestinskom oslobodilačkom organizacijom.
Sadašnji premijer Izraela Benjamin Netanjahu je u međuvremenu ojačao veze s Indijom, Kinom i Rusijom. On takođe ističe tajne veze s umjerenim arapskim državama, Saudijskom Arabijom i zemljama Zaliva koje djele zabrinutost zbog jačanja uticaja Irana u regionu.
Međutim, bez okončanja sukoba sa Palestincima, nema zvaničnih odnosa. Euforija koja je pratila privremeni mirovni sporazum je bila kratkog daha.
Uspostavljena je Palestinska uprava s ograničenim nadležnostima, a konačan sporazum nikada nije postignut zbog dubokih neslaganja i nasilja u kome je ubijeno hiljade ljudi.
Izraelski odnosi s Palestinskom upravom na Zapadnoj obali nisu dobri, a sa Hamasom koji vlada drugom palestinskom teritorijom, pojasom Gaze od 2007. godine, su neprijateljski.
Izrael je sa Hamasom tri puta ratovao od tada, a sada se suočio sa masovnim palestinskim protestima na granici s pojasom Gaze. Od početka protesta 30. marta poginulo je 35 Palestinca, a više od 1.500 ih je ranjeno.
Palestinci iz Gaze protestuju protiv blokade Izraela i Egipta i za pravo na povratak u svoje domove na sadašnjoj izraelskoj teritoriji. Većina od dva miliona stanovnika Gaze su izbeglice.
Zapadnu obalu sa 2,5 miliona stanovnika Izrael drži pod okupacijom.
Godinama je izgledalo da će Izrael pristati na stvaranje palestinske države kako bi se očuvao kao demokratska zemlja s jevrejskom većinom. Međutim, svi dosadašnji pregovori nisu urodili plodom.
Kada se slavlje danas završi, okupacija neće nestati iako je po ocjenama komentatora Hareca ona potisnuta na margine izraelske svjesti.
Milioni Palestinaca će i dalje težiti njenom okončanju i osnivaju nezavisne države.
Čuveni izraelski pisac David Grosman je uoči slavlja složenost odnosa dva naroda sveo u kratku formulu: ako Palestinci nemaju dom, ni Izraelci ga neće imati, označivši Izrael tvrđavom, ali ne još i domom.
Balfourova deklaracija kojom je udaren temelj izraelskoj državi
Balfourova deklaracija je zapravo pismo, na jednoj stranici i sa 67 riječi, što ih je britanski ministar vanjskih poslova Arthur James Balfour uputio lordu Walteru Rothschildu, vođi židovske zajednice u Engleskoj, 2. studenoga 1917.
U pismu se kaže da britanska vlada podupire prijedlog stvaranja židovske države u Palestini – iako se ne koristi termin “država” nego “nacionalni dom za židovski narod” – pod uvjetom da taj čin neće negativno utjecati na arapsko stanovništvo već nastanjeno u Palestini.
Balfourova deklaraciji prvi je dokument uopće kojim je neka vlada poduprla uspostavu židovske države u Palestini.
Ta britanska inicijativa bila je važan korak u procesu koji je u konačnici 1948. doveo do proglašenja neovisne izraelske države.
Plan Ujedinjenih naroda 1947.
1947. britanska vlada objavljuje da namjerava odustati od mandata i prepustiti pitanje Palestine Ujedinjenim narodima. Posebna komisija usvaja rezoluciju 181. od 29. studenog 1947. i predlaže sljedeći plan podjele:
– britanski mandat Palestina dijeli se na dvije države, arapsku i židovsku, povezane ekonomskom unijom te područje Jeruzalema pod međunarodnim nadzorom
– židovska država bi obuhvaćala 55% zemlje (uključujući pustinju Negev) sa 498 000 Židova i navodno samo 497 000 nežidova. Određeni demografski podaci pokazuju još gori odnos po židove i UN pošto su arapi po njima trebali činiti 51 % stanovništva Izraela.
– arapska država bi obuhvaćala 45% zemlje sa 807 000 nežidova i 10 000 Židova
– Jeruzalemsko područje imalo bi 105 000 nežidova i 100 000 Židova
Dok su Židovi u Palestini prihvatili Plan, palestinski Arapi su ga potpuno odbacili, jer su smatrali da cijeli teritorij pripada njima. Da bi shvatili ispravnost njihovog pogleda ne smijemo zaboraviti da su židovi činili većinu samo na području grada Jaffe dok su u svih drugih 15 teritorijalnih područja arapi bili većina po popisu stanovništva iz 1945 godine.
Na današnji dan 1948. godine proglašena je nezavisnost Izraela na okupiranoj teritoriji Palestine, a Palestinci ovaj dan obilježavaju kao Nakbu, početak katastrofe koju taj narod i dalje proživljava pred agresivnom i okupatorskom politikom Izraela.
U proteklih 69 godina Izrael je okupirao 85 posto od ukupno 27.000 kilometara kvadratnih palestinske teritorije, a izraelske vlasti nastavljaju sa izgradnjom ilegalnih jevrejskih naselja na području Istočnog Jerusalema i Zapadne obale koji su okupirani 1967. godine.
Termin Nakbe za dan kada je osnovan Izrael i počeo progon Palestinaca prvi je upotrijebio sirijski historičar Konstantin Zurayk u knjizi “Šta znači Nakbe“, a na današnji dan Palestinci širom svijeta organiziraju proteste protiv izraelske okupatorske politike.
_________________
Izvori:
– Izraelci slave dan osnivanja države, Palestinci početak katastrofe
– Sedamdeset godina moderne Države Izrael: čestitamo!
– Izrael slavi 70 godina postojanja
