Prof. dr. Nikola Samardžić, beogradski istoričar: Gavrilo Princip nije marsovac
Na upravo završenoj Međunarodnoj konferenciji Mjesto Prvog svjetskog rada u evropskoj historiji, čiji je domaćin bio Institut za istoriju Sarajevo, potpomognut od nekoliko srodnih institucija iz Evrope, veliko zanimanje je iskazano za dolazak dr. Nikole Samardžića, redovnog profesora Filozofskog fakulteta u Beogradu, Odsjek istorije.
Nažalost, to interesovanje nije vladalo zbog njegovih brojnih knjiga i studija, nego zbog toga što je bio jedan od rijetkih učesnika konferencije iz Srbije. Samardžić je za govornicom izrazio žalost što nije bilo više njegovih kolega. Na koga je mislio, pitali smo prvo prof. Samardžića.
– Na odsutne kolege iz Srbije, budući da je Srbija bila važan činilac događaja o kojima se govorilo na ovoj konferenciji, koju je pratio medijski linč, od ideje da se održi, pa sve do danas. To su podsticale i neke moje kolege iz Srbije, smatrajući da je to njihova šansa da se istaknu domaćem javnom mnenju na način na koji oni doživljavaju Srbiju danas. Oni Srbiju danas vide kao Srbiju 1914, a uopšte govoreći, neprijatno je kada vas deo javnosti primorava da živite u 1914. a ovo je 2014.
Drugo je odsustvo sposobnosti naše javnosti i naučnika da učestvuju u savremenom procesu koji je važan i koji nameće određene etičke obaveze, a to je i proces suočavanja s nedavnom prošlošću i uspostavljanje bliskih i prijateljskih veza s bivšim jugoslovenskim narodima i brisanje svih granica koje postoje među nama. Smisao konferencije je da podstakne naučnike i javnost, pa i naučnike i javnost Bosne i Srbije da ponude nove interpretacije, ne samo nove činjenice.
• Jeste li ih Vi ovdje čuli?
– Tumačenje prošlosti podrazumeva i određeno životno iskustvo, i mislim da će se i u tom smislu otkriti određene važne razlike u samim interpretacijama.
• Očito je da ne želite posebno komentarisati otpore nuđenju novih interpretacija uopće?
– I ti otpori potiču delimično iz BiH, nisu originalno vezani za srpsku nauku ili kulturu. Mislim sada na urednicu dnevnih novina koja je došla odavde i koja provodi politiku s početka 90-ih godina (Ljiljana Smajlović, glodur Politike, op. a). S druge strane, morate razumeti nervozu u Srbiji koja je nastupila ovih dana, jer uvek postoji mogućnost da nas zbog događaja iz 90-ih optuže za odgovornost za početak Prvog svetskog rata. A taj rat je počeo napadom Austro-Ugarske na Srbiju, izazvan je Sarajevskim atentatom. Dobro, možda ovo nije suviše srećan događaj za srpsku javnost, nauku ili kulturu, to jest možda pojedinci i institucije nisu bili u stanju da prihvate kompleksnost našeg sećanja na stogodišnjicu atentata, iako danas Srbija, Bosna, Austrija nisu iste države, ista društva kao pre sto godina. Uostalom, Prvi svetski rat nije završio samo uništenjem Austro-Ugarske, završio je i nestankom Srbije, nestankom Crne Gore, nastale su nove države, pokrenute su nove integracije, i to iskustvo nam je danas veoma dragoceno, a zaboravljamo ga u svetlosti atentata, koji je minoran događaj za nas, kao isti narod ili najbliži narod. Nažalost, spremni smo da naše odnose posmatramo poslednjih godina isključivo, ili gotovo isključivo, u svetlosti sukoba, mada ima i procesa koji su veoma ohrabrujući u ovom smislu.
Oslobođenje
