GLAVNI GRADOVI BOSNE I HERCEGOVINE KROZ HISTORIJU – OD MOŠTRI KOD VISOKOG DO ŠEHER SARAJEVA
Kroz razdoblje od blizu 600 godina, koliko je trajala srednjovjekovna bosanska država, glavni, odnosno prijestolni grad, mijenjao se dva puta. Na osnovu arheološko – historijskih izvora poznato je da se najstarije sjedište starobosanske države nalazio se u okolini današnjeg Visokog, odnosno na prostoru današnjeg sela Moštre. Iz ovih krajeva potiče i bosanska dinastija Kotromanića, pa je sasvim logično da je ovdje podignut dvor prvih bosanskih vladara. Kada je krajem XII i početkom XIII stoljeća, zbog sve češćih napada stranih vojski na Bosnu, prijestolnica u Moštru postala nesigurna, glavni grad je prebačen na nepristupačni Bobovac, koji je udaljen desetak kilometara od Kraljeve Sutjeske. Od tada pa sve do pada Kraljevine Bosne, 1463. godine, Bobovac je zvanično bio glavni grad Bosne.
Osvajanjem Bosne od strane Osmanlija, novi vladari Bosne u jesen 1463. godine, prijestolnicu i sjedište bosanskih sandžak begova, smještaju u Sarajevo. Radi lakšeg prodora prema sjeveru i širenja granice bosanskog sandžaka, sjedište bosanskih beglerbegova se prebacuje u Banja Luku 1553. godine, u vrijeme beglerbega Sofi Mehmed paše, a formiranjem Bosanskog ejaleta, 1580. godine, Banja Luka postaje i prvo sjedište nove teritorijalne jedinice Osmanskog carstva. Nakon što su obustavljeni daljnji prodori Osmanskog carstva, prema sjeveru, da bi učvrstili svoj položaj u Bosanskom ejaletu, glavni grad Bosne se 1638. godine premješta u Sarajevo. Ipak, naredne godine, Travnik je još jednom postao glavni grad jer je bosanski namjesnik Šahin paša, svoj mandat proveo u Travniku. Takvo stanje nije dugo trajalo pa je već naredne, 1640. godine Sarajevo ponovno glavni grad Bosne čemu svjedoči Pavao iz Rovinja koji putujući te godine kroz Sarajevo potvrđuje da je Sarajevo glavni grad Bosanskog ejaleta. Da je ono glavni grad i 1682. godine potvrđuje i Lašvaninova hronika.
Nakon barbarskog čina austrijskog vojskovođe Eugena Savojskog, u kojem je zapaljeno Sarajevo, Travnik i definitivno 1699. godine postaje glavni grad Bosanskog ejaleta. Namjesničku stolicu je navedene godine iz Sarajeva u Travnik prenio defterdar Kore Halil paša Ćoso, iako se on sam preselio u Travnik godinu dana ranije. Da je Travnik zaista bio sjedište Bosanskog ejaleta svjedoči više pisama ovog beglerbega upućenih iz Travnika u Zadar od 1699. do 1702. godine. Bosanski namjesnici su stolovali u Travniku sve do 1826. godine, kada je sultan Mahmud II ukinuo janjičare. U Sarajevu je tada došlo do pobune, pa je sultan u Bosnu poslao energičnog Abdurahman pašu koji je najprije došao u Zvornik, iz Sarajeva pozvao vođu janičara i pogubio ih, a zatim 24. marta 1827. godine došao u Sarajevo i ugušio pobunu. Tim činom on je predložio sultanu da se sjedište prenese iz Travnika u Sarajevo, što je i učinjeno početkom aprila 1827. godine. Ipak, u Sarajevu je ponovo došlo do pobune pa je Abdurahman paša 9. juna 1828. godine morao ponovno sjedište vratiti u Travnik. Travnik je ponovno sjedište Bosanskog ejaleta sve do 5. juna 1832. godine, kada je nakon potpunog sloma pokreta Huseina kapetana Gradaščevića za autonomiju Bosne, beglerbeg Kara Mahmud paša sjedište vratio u Sarajevo. Nova buna u Sarajevu, koja se desila u julu 1839. godine, natjerala je beglerbega Mehmed Salih pašu da sjedište vrati u Travnik. Travnik je time bio glavni grad Bosne od perioda nakon paljenja Sarajeva i ostao sve do 1851. godine, sa dva manja prekida od 1827. do 1828. i 1832. do 1839. godine. Posljednji bosanski namjesnik koji je stolovao u Travniku je Mehmed Tahir paša, koji je umro u Travniku 21. maja 1850. godine.
Nasljednik Tahir paše, Mehmed paša je došao u Sarajevo 19. juna 1850. godine i tu se stalno nastanio. Time je Travnik i zvanično prestao biti glavni grad Bosne iako se smatra da je Omer paša svojim dolaskom u Sarajevo 1851. godine to učinio, jer je nakon poraza bosanskih begova i protivnika sultanovih reformi u Bosni, u vezirskom konaku 6. maja 1851. godine, on bio nastanjen u Travniku. On je Travnik pretvorio u logor u kojem su bili smješteni protivnici reformi. Neke je dao pogubiti a neke je otpremio na suđenje u Istanbul. Omer paša Latas je u Travniku bio do septembra 1851. godine, a nakon što je okončao misiju preselio se u Sarajevo, gdje će ubuduće stolovati njegovi nasljednici. Time će i Sarajevo konačno postati glavni grad BiH a taj status će zadržati i do današnjeg dana.
Izvor: www.bosnae.info
