Kriza ili rast 2014: Kome vjerovati?

Eksperti UN, MMF i drugih međunarodnih organizacija prognoziraju dalji oporavak svjetske privrede, dok ekonomisti upozoravaju na moguće izbijanje nove krize.

Stručnjaci UN, iz Konferencije za trgovinu i razvoj, vjeruju da će tokom iduće godine globalna privreda rasti po stopi od tri odsto, što je bolje u odnosu na nešto više od dva procenta – na koliko je procijenjena privredna ekspanzija u 2013.

Ekonomisti MMF su još veći optimisti, jer smatraju da je sljedeće godine moguć rast globalne ekonomije od 3,5 odsto, pod uslovom da se ostvare projekcije o usponu privredne aktivnosti u SAD, Kini i drugim zemljama koje odlučujuće utiču na ekspanziju svjetske ekonomije.

Poznati američki ekonomista Nuriel Rubini je, međutim, sumnjičav i javno izražava bojazan od izbijanja nove, globalne, privredne krize, jer, kako on objašnja, tekuća još nije okončana, a suštinski problemi u ekonomski najmoćnijim zemljama nisu rješeni.

Rubini, koji je prvi od najviđenih ekonomista u SAD predvidio izbijanje globalne finansijske krize, smatra da ogromni javni dugovi, visoka nezaposlenost i nedovoljna investiciona aktivnost i dalje “guše” vodeće zapadne, ali i neke privrede zemalja sa ubrzanim ekonomskim rastom.

“Doktor katastrofa” takođe strahuje od mogućnosti da se krizno stanje u svjetskoj privredi produži ne samo na nekoliko narednih godina, već i u toku više decenija, dok takođe slavni ekonomista Pol Krugman vjeruje da se ubrazni ekonomski oporavak može ostvariti daljim, naglim, tehnološkim unapređenjem proizvodnje i širokom primjenom robota.

Džozef Štiglic, jedan od čitavog niza američkih naučnika – dobitnika Nobelove nagrade za doprinos ekonomskoj nauci – takođe smatra da u svijetu još uvijek nije minula opasnost od izbijanja nove globalne recesije i predviđa i za iduću godinu mršav rast ne samo u SAD već i u cijeloj svjetskoj privredi.

Pol Krugman, redovni profesor prestižnog Prinston univerziteta, raniji dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju, vjeruje da budući ekonomski rast u svijetu najviše zavisi od brzine uvođenja najsavremenijih tehnoloških rješenja i što masovnije primjene robota.

On kaže, u autorskom napisu za vodeći američki dnevni list “Njujork tajms”, da je u posljednje vrijeme razvoj vještačke pameti i robotike napredovao gigantskim koracima koji su još prije desetak godina bili gotovo nezamislivi.

“To što se donedavno smatralo fantastikom ili šalom – prepoznavanje reči, mašinski prevod, putovanje automobilom bez vozača – odjednom je postala realnost”, kaže Krugamn, uz napomenu da se era visoko-tehnološke revolucije u svijetu sada nastavlja ubrzanim tempom.

Prema većini meritornih prognoza koje daju relevantne međunarodne institucije, privredna aktivnost u SAD će iduće godine biti nešto veća nego ove u kojoj se predviđa rast od približno dva odsto, dok Kina i Indija u 2014. mogu računati na ekonomsku ekspanziju od približno 7,5 i pet procenata.

Rusija, koja se tokom prošle decenije svrstala među deset najvećih svjetskih ekonomija, zahvaljujući prije svega ogromnom izvozu i deviznom prilivu od nafte i gasa, u 2014. može računati na skroman rast od jedan i po do dva odsto, što je približno na nivou ove godine, dok najvećih broj stručnjaka smatra da će EU i dalje biti “slaba tačka” globalne ekonomije.

Većina zemalja EU je ove godine izašla iz recesije, ali i dalje su ophrvane ogromnim unutrašnjim i spoljnim dugovima, “klecavom” proizvodnjom u ključnim privrednim granama, mršavom potrošačkom tražnjom i visokom nezaposlenošću koja na nivou 17-člane zone evra dostiže vrlo zabrinjavajućih 12 odsto.

Evropa bi, prema ocjeni američkih eksperata, trebalo da napusti dosadašnju politiku stroge štednje i smanjenja javne potrošnje, jer taj model “u kriznim vremenima ne donosi željene efekte”.

Proma ocjeni MMF-a, SAD su uspjele, zahvaljujući mjerama svoje centralne banke i drugih nadleženih finansijskih institucija, da konsolidiju bankarski sistem i “stave na noge” neke velike i ranije posrnule kompanije, pa je sad logično očekivati dalju konsolidaciju i rast privredne aktivnosti.

Kritičari američke aktuelne ekonomske politike ukazuju, međutim, na još uvijek visoku stopu nezaposlenosti od sedam odsto, ogromne dugove federalne ali i vlada saveznih država, koji se mere desetinama biliona (hiljada milijardi) dolara, kao i na neizvesnost koja će nastupiti kada Fed odluči da potpuno ukine stalan otkup državnih obveznica i hipotkarnih hartija od vrednosti za dodatno podsticanje privredne ekspanzije.

Ukoliko privredni rast SAD i u 2014. bude mršav ne piše se dobro ni globalnoj ekonomiji, imajući u vidu da Amerika obuhvata bezmalo četvrtinu vrednosti svetskog BDP-a, ističe ruski ekonomista Mihail Hazin i poziva vlasti svoje zemlje da se odreknu liberalno – monetarnog modela privređivanja i “konačno” odluče za ekspanzivnu ekonomsku politiku.