Enciklopedija Bošnjaka: Purivatra Atif, teoretičar evolucije bošnjačkog nacionalnog identiteta, …

IZ ENCIKLOPEDIJE BOŠNJAKA autora dr. Nazifa Veledara:

PURIVATRA, Atif (Sarajevo, 16. 8. 1928 – Sarajevo, 11. 9. 2001), teoretičar evolucije bošnjačkog nacionalnog identiteta, doktor nauka, univerzitetski profesor, naučnik, istraživač.

Rođen je u Sarajevu. Završio je Pravni fakultet u Sarajevu. Zvanje magistra političkih nauka stekao je 1965. godine, a doktora nauka 1972. godine na Fakultetu političkih nauka u Beogradu. Purivatra se najviše angažirao u vrijeme kad je Bošnjacima, kroz muslimanstvo, priznavano pravo na vlastiti nacionalni identitet (1968 – 1971).

Nakon Drugog svjetskog rata Bošnjacima se zabranjuje ne samo da se zovu nacionalnim imenom Bošnjak, nego im se zabranjuje da i svoju vjersku odrednicu rabe u nacionalne svrhe, odnosno ne dozvoljava im se da se zovu muslimani. Da bi izbjegli nacionalnu identifikaciju u srpskom, odnosno hrvatskom smislu (koja im je nametana od strane tadašnjih režima u prvoj i drugoj Jugoslaviji, op. a.) bosanskohercegovački muslimani su se izjašnjavali i kao Slovenci (Npr. Ibrahim Filipović iz Ključa, student Pravnog fakulteta u Beogradu, u znak protesta deklarirao se i preselio na ahiret kao Slovenac 1928. godine), odnosno Crnogorci (npr. Zulfo Veledar iz Počitelja). I tek, 1994. godine nacionalni identitet bosanskohercegovačkih muslimana je službeno definiran etnonimom Bošnjak, kada su, konačno, rasne teorije o porijeklu bosanskohercegovačkih (i sandžačkih) muslimana pale u vodu (naravno, kao izmišljene teorije, koje su imale za pretpostavku pripajanje Bosne i Hercegovine Srbiji, odnosno Hrvatskoj, ili njezina podjela, što se i danas namjerava), koje su bezočno, agresivno i tendenciozno, ali bezuspješno forsirale: homogenost po rasi i distiktivnost po vjeri, i to je bio ključ velikosrpske, odnosno velikohrvatske definicije srpske, odnosno hrvatske nacije.

U prvom Ustavu Federativne narodne republike Jugoslavije Bošnjaci su potpuno zanremareni. U popisu stanovništva 1948. godine muslimani su imali tri opcije: mogli su se izjasniti kao Srbi muslimanske vjeroispovijesti, Hrvati muslimanske vjeroispovijesti ili kao „nacionalno neopredijeljeni“. Sljedećim popisom 1953. godine mogli su se deklarirati i kao „Jugosloveni nacionalno neopredijeljeni“. Godine 1961. u popisu stanovništva mogli su se izjasniti kao „muslimani u etničkom smislu“. U preambulu Ustava Bosne i Hercegovine 1963. godine uvodi se: „Srbi, Hrvati i muslimani udruženi u prošlosti zajedničkim životom“. U materijalu pripremljenom za izbore funkcionera u Savezu komunista Bosne i Hercegovine 1965. godine nacionalnost pojedinaca navedena je kao „Srbin“, ili „Hrvat“ ili „musliman“. Godine 1968. na sjednici Centralnog komiteta, izdano je priopćenje u kome je između ostalog stajalo: „ (…) praksa je pokazala svu štetnost različitih vidova pritisaka (…) iz ranijeg perioda kad su muslimani označavani kao Srbi ili Hrvati u nacionalnom pogledu. Pokazalo se, a to je potvrdila i novija socijalistička praksa, da su muslimani zaseban narod.“ (Vidi: Wolfgang Höpken, Die Kommunisten und die bosnischen Muslime, Köln, 1989, p. 198-200.) Ovaj stav prihvatila je i Savezna vlada. I u popisu stanovništva 1971. godine prvi put pojavljuje se i označnica „Musliman“ u nacionalnom smislu. Komunisti su prihvatili da vjersku odrednicu rabe u nacionalne svrhe u slučaju Bošnjaka, proglasivši ih „Muslimanima“ u nacionalnom smislu, jer su ih pod vjerskom odrednicom „Musliman sa velikim M“ mogli i dalje predstavljati kao strano tijelo na ovim prostorima Bosne i Hercegovine, Sandžaka i ex-Jugoslavije.

Josip Broz Tito i režim SFR Jugoslavije su konačno priznali da su Bošnjaci posebna nacionalnost i u grbu zajedničke države SFR Jugoslavije dodali su šestu buktinju koja plamti, tek ustavnim amandmanima 1971. godine i Ustavom SFR Jugoslavije iz 1974. godine. I to je bilo polovično rješenje bošnjačkog nacionalnog pitanja, jer su nas priznali pod vjerskim imenom Musliman sa velikim M, time su dali povoda Srbima i Hrvatima da nastave sa daljim pokušajima našeg nacionalnog osporavanja.

A dobro znamo, da se nijedna odluka od krucijalnog značaja nije mogla donijeti bez odobrenja Josipa Broza Tita. Bosna i Hercegovina je proglašena za Republiku, ali Bošnjacima nije dat status naroda, nego je prepušten procesu denacionalizacije i asimilacije, a da nema Bošnjaka u Bosni i Hercegovini, ista bi bila, davno, podijeljena između Srbije i Hrvatske, što je i danas aktuelno. Sandžaku je oduzet status federalne jedinice, pa autonomije, da bi, na kraju, bio podijeljen između Srbije i Crne Gore. Kada su četnici 1941. godine napadali Novi Pazar partizanske jedinice su to nazainteresirano posmatrale, samo su se uključivale ako bi se bošnjačko-albanske vojne snage približile srpskim selima, u cilju njihove zaštite. Kada su partizanske jedinice, čiji je vrhovni komandant bio Tito, ušle u Novi Pazar izvršile su masovna strijeljanja, uglavnom nevinih, Bošnjaka na Hadžetu u Novom Pazaru.

Zašto Tito nije imao isti odnos prema „kolaboracionističkim pokretima“ svih naroda u Jugoslaviji? Zašto je bio blagonaklon, samo, prama četnicima koji su od kraja 1943. godine masovno prelazili u partizane, zamjenjivali kokarde sa crvenim petokrakama (čak im je i činove priznavao), pa su pod zvijezdom petokrakom nastavili činiti genocid nad Bpšnjacima? Proces iseljavanja Bošnjaka u Republiku Tursku je nastavljen u socijalističkoj / komunističkoj Jugoslaviji.

Prema relevantnim istraživanjima bosanskohercegovačkih historičara, tokom takozvane agrarne reforme (ustvari, to je bilo otimanje zemlje od Bošnjaka, op.a.) iz vremena Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Kraljevine Jugoslavije Bošnjacima u Bosni i Hercegovini oduzeto je oko 1,85 miliona dunuma ”najbolje zemlje”. Pod geslom „da zemlja pripada onima koji je obrađuju“, nova komunistička vlast je Zakonom o agrarnoj reformi i kolonizaciji od 23. augusta 1945. godine, koji je donijela Privremena Narodna skupština Demokratske federativne Jugoslavije (DFJ), oduzela ogromne komplekse zemljišta, uglavnom od muslimana-Bošnjaka. Prema ocjenama akademika Muhameda Filipovića, socijalistička Jugoslavija je Bošnjacima u Bosni i Hercegovini uzela 600.000 dunuma zemlje. A danas, političari iz entiteta Republike Srpske (rs) traže da se, sva državna imovina države Bosne i Hercegivine na području entiteta rs, uknjiži kao entitetska. Šta to znači? Znači da bi automatski izgubili pola države koja bi u budućnosti bila predata / prodata Srbiji. Na taj način bi se realizirao jedan od strateških ciljeva SANU. To bi bio državni udar. Podmukli rad na disoluciji Bosne i Hercegovine već duže traje. Zemlja je prvo oduzeta / oteta od Bošnjaka raznim agrarnim reformama da bi prešla na državu, a sada je treba oteti od države i prebaziti na entitet koji će imati pravo predati / prodati je Srbiji. U praksi to znači pripojiti je Srbiji koja će biti vlasnik istoj toj zemlji.

Realno gledano na sva ta dešavanja, Tito je najmanje dao Bošnjacima. Zašto Bošnjaci kojima je najmanje dao, najviše njeguju i najupornije čuvaju uspomenu na „najvećeg sina naših naroda i narodnosti“ SFR Jugoslavije? Tako da, nakon ove male i skromne elaboracije dešavanja u, i oko Bošnjaka i Bosne i Hercegovine, pitamo se: Da li je Josip Broz Tito zaslužio da jedino kod Bošnjaka bude: I poslije Tita – Tito?

Atif Purivatra se srcem aktivirao oko nacionalnog pitanja Bošnjaka, a kao posljedica toga bilo je umirovljenje 1982. godine mimo njegove volje, kao redovnog profesora Fakulteta političkih nauka u Sarajevu i tako je izopćen iz javnog i naučnog života. Dugo je bio (od 1995) predsjednik Vijeća Kongresa bošnjačkih intelektualaca (Kongressrat der bosniakischen Intellektuellen).

Prof. dr. Atif Purivatra koautor je knjige Ekonomski genocid nad bosanskim muslimanima (The economic genocide over Bosnian Muslims) s Mustafom Imamovićem i Kemalom Hreljom. Interesantno je napomenuti, da su: Odmah nakon ujedinjenja u Kraljevinu SHS kmetovi su proglasili svojom svu zemlju koju su držali u najmu ili su je obrađivali (čifluke i begluke). Ubijali su širom Bosne zemljoposjednike, palili begovske čardake i hambare, svetili se i pljačkali u srezovima Bosanska Dubica, Derventa, Tešanj, Odžak, Bijeljina, Gračanica, Brčko, Bileća, Banja Luka i drugdje. (Vidi: Atif Purivatra, Kemal Hrelja, Mustafa Imamović, Ekonomski genocid nad bosanskim Muslimanima, str. 60.)

Purivatra je objavio više od 80 naučnih i stručnih radova. Za knjigu Nacionalni i politički razvitak muslimana dobio je Šestoaprilsku nagradu grada Sarajeva, a za knjigu Jugoslavenska muslimanska organizacija u političkom životu Kraljevine SHS, 1974. godine, dobio je nagradu za naučno djelo IP „Svjetlost“, te bh. nagradu za nauku „Veselin Masleša“, 1976. godine.

Djela – knjige: Nacionalni i politički razvitak muslimana (1969), monografija Jugoslavenska muslimanska organizacija u političkom životu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1918-1929 (1974), ABC muslimana – sa Muhamedom Hadžijahićem (1990), Muslimani i Bošnjaštvo – sa Mustafom Imamovićem i Rusmirom Mahmutćehajićem (1991), koautor je knjige Ekonomski genocid nad bosanskim muslimanima s Mustafom Imamovićem i Kemalom Hreljom (1992) i druga djela.

FB: Nazif Veledar

magazinplus.eu