Javni dug kao instrument ekonomske politike ili pokriće budžetskog deficita?
Pojam javnog duga usko je vezan za razumijevanje budžetskih planiranja i izvršenja Javni dug ili državni dug predstavlja ukupnu zaduženost države koju ona bilježi prema svojim domaćim ili inozemnim povjeriocima u određenom trenutku. Javni dug treba razlikovati od budžetskog (proračunskog) deficita. Budžetski deficit reflektuje veće rashode od prihoda u određenom vremenskom periodu, dok javni dug predstavlja stanje na određeni datum. Javni dug zapravo predstavlja kumulirani budžetski deficit jer država povećava javni dug kada njen budžet bilježi deficite.
Faktori koji utiču na povećanje javnog duga su mnogobrojini kao što su: prekomjerna i nerealna potrošnja budžetskih prihoda, loša razvojna politika, precijenjene investicije, propale investicije i sl.
Kao instrument ekonomske politike visok javni dug ne predstavlja problem ako isti prati rast bruto domaćeg proizvoda, odnosno ako su sredstva javnog duga usmjerena na profitabline investicije, pa čak i privlačenje stranih investitora. Situacija je pogubna ako se spomenuta sredstva koriste za pokrivanje ogromnih budžetskih deficita, tačnije za ispravljanje greški koje su preskupe i koje su nastale neadekvatnim planiranjem, budžetiranjem i upravljanjem finansijskim sredstvima na bilo kojem nivou. Ovakve greške na kraju plaćaju građani bez da odgovorni budu snakcionisani.
Javna zaduženost Bosne i Hercegovine na kraju trećeg kvartala ove godine iznosila je 11,26 milijardiKM, od čega je vanjski dug oko 8,26 milijarde KM, dok je unutrašnji dug oko 3 milijarde KM. Ovaj podatak jasno govori da BiH u ogromnoj mjeri zavisi od međunarodnih finansijskih institucija.Udjel javnog duga BiH u bruto domaćem proizvodu (BDP) iznosi 31,90%.
U ukupnom stanju javne zaduženosti Federacija BiH učestvuje sa 51,11%, Republika Srpska sa 47,80%, institucije BiH sa 0,48% i Brčko distrikt sa 0,61%.
Javni dug se povećao za 161,38 miliona KM u odnosu na kraj 2018. godine.Najvećidio zaduženosti po osnovu novih kredita i to 59,8%, odnosi se na kredite usmjerene za realizaciju infrastrukturnih projekata, 25,8% na kredite namijenjene javnom sektoru, dok je 14,3% novih kreditnih sredstavaza privredne djelatnosti.
Udjel javnog duga BiH u bruto domaćem proizvodu (BDP) iznosi 31,90%.
Javni dug kao instrument ekonomske politike za povećanje BDP-a – DA, dok javni dug kao pokriće budžetskih deficita i lošihplaniranjaapsolutno – NE.
Mag. oec. Amer Hindija
