Priča o čuvarima bosanskog neba – 1. vazduhoplovnoj brigadi Armije Republike Bosne i Hercegovine
Prva vazduhoplovna brigada Armije Republike Bosne i Hercegovine je osnovana 22. maja 1992. godine i predstavlja embrion iz koga se razvilo Ratno vazduhoplovstvo i protivzračna odbrana ARBiH.
Osnovana je na aerodromu Dubrave kod Živinica. Nakon širih pregovora sa predstavnicima Jugoslavenske narodne armije ova zračna baza je 18. maja 1992. godine stavljena pod nadzor Teritorijalne odrbane i MUP-a općine Živinice.
U trenutku preuzimanja piste 18. maja 1992. godine, rat je bjesnio širom Bosne i Hercegovine, a samo tri dana ranije u Tuzli se desio incident kada je uzvraćeno na paljbu JNA koja se povlačila iz Tuzle.
Zbog toga su jedinice JNA na Dubravama bile pod velikim oprezom i povlačile su se pod velikom sigurnosti.
Jedinice TO-a RBiH su sa svoje strane ispoštovale sve dogovore i do incidenta nije došlo. Ipak, ulaskom jedinica TO u bazu, zatečena je minirana pista, potpuno razorena poletno – spustna staza, oštećen kontrolni toranj, dok su sve instalacije devastirane.
Uz pomoć građevinskih firmi veoma brzo je sve popravljeno kako bi se pista mogla staviti u funkciju, prvenstveno zbog ispomoći Podrinju koje je bilo u teškom stanju.
Već 22. maja na aerodrom dolazi prva ogranizovana grupa pilota, tako da se ovaj datum uzima kao datum osnivanja ove jedinice.
Za prvog komandanta je postavljen pilot, Mevludin Bešić, dotadašnji komandant Štaba TO SO Živinice.
Prve letjelice stižu već 28. maja: tri aviona tipa UTVA 75, jedan PIPER PA 18 i jedna WILGA PZI 104, sa sportskog aerodroma u Međašima na pistu Ciljuge.
Prvi let je registrovan 17. jula 1992. godine na relaciji Dubrave – Zagreb. U pitanju je bio prijevoz teško povrijeđenog pripadnika namjenske proizvodnje iz Tuzle. Avionom UTVA tada je pilotirao Esad Sinanović.
Jedinica prve helikoptere dobija 20. februara 1993. godine, a već sedam dana kasnije, po veoma hladnom vremenu, lete prema Srebrenici.
Posadu prvog helikoptera činili su Jagić, Tukić i Musić, a posadu drugog Siočić, Karić i Brakić. Zadatak ovih letova je bio prijevoz sanitetskog materijala, dok su u povratku prevozili teške ranjenike.
Do kraja 1993. godine izvršeno je više od 10 letova za Srebrenicu.
Prilikom izvođenja letova prijetila je stalna opasnost od djelovanja agresorske artiljerije. Tokom 1993. godine nabavljeno je još nekoliko helikoptera, čime je omogućeno i sadejstvo sa kopnenim jedinicama ARBiH, prevozeći materijalna sredstva i ranjenike. Odlukom Vlade R BiH, 7. marta 1994. godine, aerodrom Dubrave je predat pod nadzor UN-a, poslije čega je jedinica raspoređena na nekoliko lokaliteta.
UN je tvrdio da će aerodrom iskoristiti za humanitarne letove. Međutim, narednog dana na aerodrom je sletio samo jedan avion u kojem se nalazio tadašnji specijalni izaslanik za bivšu Jugoslaviju Jasuši Akaši.
U naredne tri godine nije obavljen niti jedan humanitarni let. U to vrijeme komandu nad jedinicom preuzima Mustafa Husić, major bivše JNA. Vazduhoplovna grupa “Tuzla” ponovo postaje okosnica ratnog vazduhoplovstva i PVO ARBiH, a 13. marta 1995. godine Vazduhoplovna grupa “Tuzla” transformisana je u Prvu vazduhoplovnu brigadu RV i PVO.
Pripadnici 1. vazduhoplovne brigade ARBiH su pored letova učestvovali i u nizu borbenih akcija, kao pješadija.
Nakon preuzimanja aerodroma prvi njihov borbeni zadatak odvija se u periodu od 11. do 13. jula 1992. godine, kada su 54 pripadnika na čelu sa Mevludinom Bešićem obezbjeđivali dio položaja u rejonu sela Repuh, na istoku živiničke općine.
Angažman će biti nastavljen i dalje, pa već 18. jula 29 pripadnika ove jedinice ponovo učestvuje na obezbjeđivanju položaja kod Repuha. Nedugo zatim 45 pripadnika sudjeluje u borbenim aktivnostima u rejonu Smoluće, na lukavačkom ratištu, a zatim na Vozućoj. U borbama kod Vozuće tokom jula jedinica je u zasjedi likvidirala 2 pripadnika Vojske Republike Srpske te zarobila njih nekoliko.
U rejonu Ravnog brda uništen je jedan top ZIS, likvidirana četiri pripadnika VRS, dok je jedan ranjen zarobljen.
U periodu od 16. do 23. novembra 1992. godine 63 borca ove jedinice učestvuju u borbama u Bosanskoj Posavini u vrijeme teških borbi za koridor.
Sa ovim događajem stavljeni su u funkciju svi objekti vezani za aerodrom Dubrave, tako da je angažman boraca 1. vazduhoplovne brigade u borbama smanjen. Ipak, početkom 1994. godine, kada su prilikom napada VRS na jedinice 216. brigade na Gredi, bili ugroženi odbrambeni položaji, jedinica je ponovo angažirana.
Zahvaljujući angažmanu članova Prve vazduhoplovne brigade i njihovim humanitarnim letovima spašeni su brojni životi diljem BiH.
Tako su brojni piloti, mehaničari i doktori žrtvovali svoje život za spas drugih. Među prvima je Malkić Džemal koji je u jedinicu došao kao najistaknutiji pilot. Borci ga pametne kao osobu veoma vedrog duha, a takav je bio i prilikom izvođenja najtežih zadataka; Čokić Enver, komandant posade, bio je posebno omiljen među tehničarima. Istakao se prilikom evakucije veće grupe ranjenika iz Međugorja; Džambić Izet, se prvo priključuje u TO Mostar.
Nakon oporavka od lakše rane dolazi u Tuzlu i kao “uništavač” tenkova učestvuje u borbama na Majevici, Gradačcu, Teočaku itd. U VG Tuzla dolazi kao jedini tehničar svoje specijalnosti. Poginulo je zajedno sa Malkićem i Čokićem 7. maja 1995. godine prilikom herojske ispomoći narodu opkoljene Srebrenice i Žepe.
Siočić Jakub je bio jedan od najstarijih pilota i po godinama i po iskustvu. Zbog toga je dobijao najkomplikovanije zadatke, od prvog leta za Srebrenicu pa nadalje.
Rođen je u Srebreniku; Stjepan Brakić bio je pilot prve posade koja je letjela za Srebrenicu, a za tu zaslugu je od Glavnog štaba ARBiH dobio priznanje “sat sa posvetom”.
Prilikom opasnih preleta preko srpskih položaja često se šalio riječima “nikada mi dimije nisu bile draže”; Tokić Asmir je bio član posade koja je sa prvom letjelicom stigla iz Zagreba i samo osam dana kasnije krenula put Srebrenice. Bio je glavni odgovorni za praćenje rada instrumenata i pravilno slijetanje i uopće ispravnost helikoptera.
Zbog toga je imao nadimak Alfa; Lotinac Mustafa, rodom iz Sandžaka, sa adresom u Sarajevu napušta mjesto prebivališta i priključuje se čuvarima bosanskog neba; Korčić Besim rodom iz Bihaća, prvo pristupa TO Bihać u aprilu 1992. godine. Zbog izuzetne sposobnosti biva angažiran u jedinicu i prebačen iz Bihaća u Živinice. Dobitnik je priznanja “Srebreni štit”; Željko Jagić bio je komandant posade koja je u prvom letu za Srebrenicu odnijela hranu i sanitetski materijal. Kao piliot prebacio je 106 ranjenika do Zagreba; Karić Selvedin je bio tehničar prve posade za Srebrenicu. Uspješno je izveo 6 letova pomoći narodu Srebrenice i Žepe; Mešinović Džemal je bio jedan od najagilnijih pilota zbog čega je od Komande RV i PVO dobio prvi nagradu “Sedam dana odsustva”; Mazreku Halet je bio po nacionalosti Albanac, ali je uvijek govorio “odakle ti je žena odatle si i ti, tako da sam iz Tuzle”; Mujagić Fahrudin iza sebe ima uspješnu obuku 12 novih tehničara ARBiH; Ajanović Meho pored toga što je veliki zaljubljenik visina, zaljubljenik je i u ribolov, tako da je štap nosio i u helikopterskoj kabini “nek se nađe, pa gdje se mogodne prije zabaciti, ha u Unu, ha u Drinu”; Šarić Izudin je u grupi važio za najobučenijeg tehničara; Mušić Mujo je drugi pilot sa najvećim brojem letova u jedinici. Tokom borbi je dva puta lakše ranjen, a dobitnik je i ratnog priznanja “Zlatni ljiljan” što mnogo govori o kakvom borcu se radi.
Bosnae.info
