Dokazi o tehnikama štampanja danas postoje iz artefakata za koje se vjeruje da datiraju iz 3000 godina p.n.e, pa čak i ranije.
Oni potiču iz Mesopotamije.
Pojavili su se u vidu okruglih pečata koji su korišćeni za utiskivanje slika na glinene ploče. Druga drevna društva u Kini i Egiptu koristila su marke koje su tada korišćene za štampanje na tkanini.
Kasnije su Kinezi počeli da koriste drvene blokove za štampanje na svili. Tokom dinastije Han (oko 220. godine nove ere) došlo je do daljeg prodora kada je štampana štampa u tri osnovne boje: crvenoj, plavoj i žutoj. Otkriveno je da kada se kombinuju sa originalnom crnom bojom, može se stvoriti kaleidoskop gotovo svih drugih boja.
Od tada do danas, mnogo toga se u djelatnosti štampanja izmenilo. Usluga štampanja u Beogradu i drugim svjetskim gradovima obavlja se za svega nekoliko sekundi, a same štamparije nude čitavu lepezu različitih usluga. No, hajde da se vratimo malo unazad i vidimo kako je štampa stigla do toga kakva je danas.
Kako smo u uvodu predstavili začetke, u nastavku članka bavićemo se drugom fazom evolucije štampanja – od pronalaska štamparske mašine do danas.
Gutenbergova štamparska mašina kao preokret u evoluciji štampe
Prva štamparska mašina kreirana je od strane Gutenberga. Centralni dio bio je čelični paralelepiped čija je glava bila urezana reljefno, sa znakovima: brojem, slovom ili znakom interpunkcije.
Naiveće inovacije koje je ovo otkriće donijelo su sledeće:
● Ova mašina je prva koja je koristila mastilo na bazi ulja, koja su trajala duže od mastila na bazi vode koja su se ranije koristila.
● Tip mašine je bio robusniji jer je napravljen od legure olova, kalaja i antimona.
● Praktično, Gutenberg je izmislio je prvu mašinu za štampu, koja je inspirisana presom za grožđe.
Datuma 23. februara 1455, nakon otprilike godinu dana eksperimentisanja, objavljena je i prva Gutenbergova Biblija u tiražu od 180 primeraka.
Rotaciona štampa – nova velika inovacija u evoluciji štamparija
Idemo kroz vrijeme, ovog puta u 1843. godinu.
U Sjedinjenim Amričkim Državama, Richard March Hoe je upravo izumio prvu rotirajuću presu, usavršenu 1846. i patentiranu 1847. godine.
U početku, ovaj sistem je bio ručno punjen pojedinačnim listovima sve dok, 1863. godine, Vilijam Bulok je predstavio presu koja se napajala rolom papira: slike koje su bile štampane bile su zakrivljene oko rotirajućih cilindara.
Više nije postojala ravna površina koja je vršila pritisak za štampanje! Umjesto toga, papir je prolazio kroz cilindar koji je imao mnogo veću silu. Zahvaljujući mehanizaciji procesa i uvođenju beskonačnih rolni papira, rotacione štamparske mašine su mogle da štampaju i do 8.000 listova na sat.
Ovo je bila prva presa pogodna za velike tiraže štampe. Već 1846. godine rotacioni štampač je počeo da se koristi za štampanje čuvenih novina Philadelphia Public Ledger.
Offset štampa – najzastupljenija vrsta štampe danas i njen nastanak
Robert Barkli je 1875. godine izumio ofset presu za štampanje na metalu. Zatim je 1904. Ira Vashington Rubel prilagodila tehnologiju ove štampe za papir. Ova indirektna metoda štampanja zasniva se na vrlo jednostavnom hemijskom fenomenu: odbijanju između ulja i vode.
Ofset ploča je podijeljena na dva dijela: dio slike, koja je lipofilna i stoga privlači mastilo; i dio bez slike, koja je hidrofilna i odbija mastilo. Ploča se umoči u rastvor koji se vezuje za područje bez slike, a zatim nanese mastilom. Na taj način mastilo samo prijanja uz sliku, koja se zatim prvo prebacuje u gumeni cilindar, pa se preslikava na papir.
Danas, ovo je jedna od najkorišćenijih metoda štampanja.
3D štampa – najnovija faza u evoluciji štampanja
Stigli smo do današnjih dana. Završavamo naše putovanje kroz vrijeme u eri 3D štampača.
Ova tehnologija štampanja je zapravo razvijena prije nekoliko godina, tačnije 1983. godine, kada je Chuck Hull koristio UV zrake za stvrdnjavanje lakova. Inženjer je svoj pronalazak krstio „stereolitografijom“: metodom koja omogućava stvaranje čvrstih objekata dodavanjem preklapajućih slojeva fotoosetljivog tečnog polimera koji je pogođen UV svjetlom.
Danas postoje različite tehnologije za 3D štampanje. Oni se uglavnom razlikuju po načinu na koji sastavljaju različite slojeve: mogu koristiti materijale koji su otopljeni toplotom, tečne materijale koji su stvrdnuti ili materijale koji su laminirani i povezani zajedno. Bile su potrebne godine da 3D štampa postane široko rasprostranjena.
Zbog čega? Prije svega jer je cijena ove tehnologije u početku bila izuzetno visoka. Ali sada se 3D štampa koristi u mnogim oblastima – od arhitekture do arheologije, od umetnosti do zdravstvene zaštite – sa sve većom pretenzijom za širenje.
Šta će biti sledeći korak u istoriji štamparstva? Jedva čekamo da saznamo i nastavimo ovo putovanje sa vama!
A vi, volite li miris svježe štampe?
Nadamo se da smo vam pomogli da bliže upoznate istoriju štampe, ovu industriju i sa time koliko je istorijski značajna kao djelatnost. Vjerovatno više ni jedan odlazak u kopirnicu neće biti dosadan, zar ne?
| Katarina Nikolić |
Izvori fotografija
https://pixabay.com/photos/print-offset-graph-printing-paper-787192/
https://pixabay.com/photos/setzer-rows-letters-wooden-letters-414942/
magazinplus.eu
