U Bosni i Hercegovini trenutno imamo 11 aktivnih rudnika uglja i pet termoelektrana, a kompletan ovaj sektor direktno zapošljava više od 17.000 radnika.
Godišnja proizvodnja uglja- uglavnom lignita i mrkog uglja, kreće se oko 13 miliona tona, a čak 94 posto uglja koji proizvedemo trošimo za proizvodnju električne energije, dok se oko 710.000 tona utroši za proizvodnju toplotne energije u individualnim domaćinstvima i centralnim sistemima grijanja u gradovima.
Izuzev TE Stanari, koja je puštena u rad 2016. godine, sve ostale TE su stare između 31 i 72 godine.
Takođe Bosna i Hercegovina je jedina zemlja u regionu koja proizvodi više struje nego što su njene domaće potrebe, te je i jedina izvoznica električne energije.
I uprkos svemu rečenom napuštanje eksploatacije uglja je jedina racionalna odluka.
Razloga je više- tehnološki, ekološki i ekonomski, istaknuto je na webinaru “Imperativ smanjenja korištenja uglja u kontekstu energetske tranzicije BiH” koje je organizovao Štokholmskog instituta za okoliš.
Damir Miljević, član Upravljačkog odbora RESET Centra za održivu energetsku tranziciju, koji se bavio isključivo ekonomskim segmentom proizvodnje i korištenja uglja u BiH istakao je kako su svi rudnici i sve termoelektrane u državnom vlasništvu uglavnom neprofitabilne, kao i da se proizvodnja uglja u BiH subvencioniše. Samo u period od 2015. do 2019. godine, navodi, ukupan broj direktnih investicija iznosio je 16.54 miliona eura.
Ono što je bitno sa ekonomskog stanovišta, naglašava, je cijena koštanja proizvodnje električne energije koja je jako visoka, naročito u poređenju sa zemljama iz EU.
“U tabeli su prikazani stvarni troškovi 1 MWh električne energije u termoelektranama iz koje je vidljivo da se taj raspon kreće od 35 eura u najmodernijoj TE u Stanarima do 55 eura u TE Kakanj. Kada se na tu cijenu koštanja doda pokriće gubitaka i subvencije onda se dobije da je stvarna cijena koštanja 1 MWh električne energije iz TE u BiH daleko veća i da u prosjeku prelazi 50 eura po MWh. Kada sve to pogledate onda vidite da sa ovom cijenom proizvodnje mi nismo tržišno konkurentni”, istakao je Miljević navodeći da sada u BiH imamo situaciju da viši nivoi vlasti misle da elektroprivrede mogu iznijeti energetsku tranziciju, što je nemoguće.
Svoje tvrdnje je objasnio uz podatak o prihodu i profitu: “Ukupan prihod svih elektroprivreda u BiH iznosi 1,9 milijardi KM, a njihov profit u 2020. godini je iznosio 19,5 milona maraka. Kada vidite takav odnos između ukupnog prihoda i profita onda je svima jasno da elektroprivrede nemaju snage da iznesu tranziciju, ali zato imamo preko 6 milijardi eura štednje građana i privrede. Taj novac stoji neiskorišten a, po meni, mogao bi se djelimično iskoristiti u ovoj tranziciji”.
I nije naravno u pitanju samo ekonomski gubici, tu je i zagađenje okoline i smrti povezane sa emisijama iz termoelektrana na ugalj.
Zagađenje iz BiH termoelektrana na ugalj 10 puta više od dozvoljenog!
Naime zagađenje sumpor-dioksidom (SO2) iz termoelektrana u Bosni i Hercegovini se, tokom 2020. godine povećalo, uprkos investicijama u odsumporavanje u termoelektrani Ugljevik, pokazao je novi izvještaj mreže CEE Bankwatch-a i Centar za Istraživanje Energetike i Čist Vazduh (CREA), u saradnji sa Centrom za Ekologiju i Energiju i Centrom za Životnu Sredinu.
U 2020. godini ukupna emisija SO2 iz termoelektrana na Zapadnom Balkanu bila je 2,5 puta veća od ukupne emisije svih termoelektrana u EU.
Najveći prestupnik emisija sumpor dioksida u regiji je termoelektrana Ugljevik čije emisije premašuju zbir ograničenja za sve četiri države regiona koji imaju nacionalni planovi za smanjenje emisije, dok je Kakanj 7 emitovao 15 puta više SO2 u odnosu na dozvoljeno. Dodatno, termoelektrana Gacko je najveći prestupnik emisija lebdećih čestica, emitujući 5 puta više od dozvoljenog.
Zdravstveni modeli pokazuju da je, od 2018. do 2020. godine, skoro 19.000 smrtnih slučajeva povezano sa emisijama iz termoelektrana na ugalj na Zapadnom Balkanu, od čega njih 10.800 živi u državama EU. Pretpostavlja se da je u Bosni i Hercegovini tokom prošle godine zbog zagađenja preminulo 280 osoba.
“Iz priloženih rezultata vidi se sva besmislenost oko postrojenja za odsumporavanje u RITE Ugljevik. Uloženo je previše novca i vremena da bi ovo postrojenje tek povremeno i pro-forme radi funkcionisalo – neko se ovdje igra sa parama i ljudskim životima, ali niko i dalje ne odgovara”, komentarisala je Majda Ibraković iz Centra za životnu sredinu.
Zemlje Zapadnog Balkana od 2018. imaju obavezu smanjiti emisije iz termoelektrana u skladu sa EU Direktivom o Velikim Ložištima. Međutim, u 2020. godini su termoelektrane u BIH obuhvaćene Nacionalnim planom za smanjenje emisije emitovale čak deset puta više sumpor-dioksida nego dozvoljeno – 220.411 tona, dok su dozvoljene emisije bile 22.195 tona!
Buka
