GEOPOLITIKA U MAPAMA: Evropa
Evropska geografija pridonijela je nastanku vrlo raznolikog kontinenta. Kako Evropska unija slabi, regionalni i lokalni interesi dolaze do izražaja i podjele se produbljuju.
Evropski poluotok proteže se od Portugala i Velike Britanije na zapadu do ruskog grada Sankt Peterburga na istočnom vrhu Baltičkog mora i grada Rostova na Donu na jugoistoku. Nalazi se između Mediterana i Crnog mora na jugu do Sjevernog mora i Baltičkog mora na sjeveru. Pristup rijekama, Mediteranu i Sjevernom Atlantiku omogućio je evropskom poluotoku izgraditi trgovačke putove i postati jedno od najbogatijih i najrazvijenijih područja na svijetu.
Evropski poluotok je vrlo raznolik i fragmentiran, granice su rezultat stoljetnih ratova, sporazuma i ponekad nametnutih naselja. Kontinent se može podijeliti na pet područja: Germanska Evropa, Južna Evropa, Sjeverna Evropa, Srednja Evropa i Istočna Evropa.
Njemačka se nalazi južno od Baltičkog i Sjevernog mora i sjeverno od Alpa. Zemlja je smještena u središtu kontinenta, u ravnoj sjeveroistočnoj Evropi, u nizijskom dijelu zemlje koji obuhvata dijelove Francuske, Belgije, Holandije, Južne Skandinavije, Poljske i zapadne Rusije. Dakle, Njemačka nema značajne prirodne granice, bilo na zapadu ili na istoku. Položaj zemlje na sjevernoj evropskoj ravnici, njegovoj mreži rijeka i pristup morskim lukama omogućio je Njemačkoj pristup evropskim i svjetskim tržištima. Ipak, njemačka ravničarska geografija i nedostatak prirodnih barijera, također znače da je trajno podložna invaziji, naročito od Francuske na zapadu i Rusije na istoku. Kao rezultat toga, Njemačka je u više navrata pokušavala dominirati Sjevernom Evropom kroz ratove i saveze.
S druge strane, južna Evropa je planinska i manje dostupna. Ima manje plovnih rijeka koje pogoduju razvoju trgovačkih mreža. Alpe odvajaju talijanski poluotok od ostatka Evrope, a planine također tvore fizičku barijeru između Španije i Francuske. Ipak, ove planine ne čine regiju imunom na invaziju. Od Hannibala do Napoleona, vojske su prolazile kroz brojne alpske prolaze u Italiju. Hiljade milja obalne linije talijanskog poluotoka također ga čine osjetljivim na osvajače. Na vrhuncu svoje moći, Rimsko carstvo nadvladalo je ovu ranjivost pretvarajući Mediteran u rimsko jezero – praktički sve obale u sjevernoj Africi, istočnom Mediteranu i južnoj Evropi bile su pod rimskim kontrolom.
Kasnije su Španci i Portugalci razvili pomorske snage i kao rezultat toga postali globalne imperije. Savremena Italija, Španija i Portugal daleko su od globalnih pomorskih snaga, dok njihova geografija ograničava njihovu sposobnost širenja prema sjeveru. Južna Evropa danas je izrazito ovisna o sjevernoj Europi.
Južna evropska ekonomija ima manje koristi od članstva u zajedničkom tržištu od njihovih sjevernih susjeda i ne profitiraju od EU kontrole monetarne politike. Zarobljeni u monetarnoj uniji s izvoznim divom – Njemačkom, nemoguće je da ove zemlje devalvraju svoje valute kako bi zaštitile svoje ekonomije i promovisale društvenu stabilnost u vremenima ekonomske poteškoće. Regionalne ekonomije su pretrpjele mnogo štete tokom godina, a nezaposlenost u nekim zemljama prelazi 20%. Južna Evropa trenutno doživljava značajne bankovne probleme koji prijete destabilizaciji evropskog finansijskog sistema. Evropska unija, dakle, postala je manje popularna u regiji od početka globalne ekonomske krize u 2008. godini, dok protuvladine i euroskeptične stranke dobijaju na popularnosti.
Sjeverna Evropa – koja uključuje Francusku, Ujedinjeno Kraljevstvo i nordijske države – razlikuje se od njenih južnih susjeda u smislu ekonomske realnosti i geopolitičkih prioriteta. Francuska je jedinstvena evropska vlast jer se nalazi između Sjevernog mora i Mediterana, te između atlantskih sila, evropskih kopnenih sila i južnih evropskih država. Kao rezultat toga, francuska strategija mora biti dizajnirana pogledom na evropski kontinent, Atlantik i Mediteran. Francuska nastoji biti njemački partner u vođenju Evropske unije, ali trenutno nema ekonomsku snagu i razlikuje se od svog istočnog susjeda u temeljnim ekonomskim i vojnim pitanjima.
Britanski birači odlučili su napustiti Evropsku uniju, no geografija i ekonomija kazuju da će Velika Britanija vjerovatno održavati bliske odnose s Kontinentom. Kao otočka nacija, Britanija ima prirodnu odbrambenu barijeru koja nedostaje drugim evropskim zemljama, no, donositelji odluka tokom stoljeća bili su svjesni toga da oružane snage mogu preći Engleski kanal. Kao rezultat toga, glavni britanski strateški prioritet bio je minimizirati eventualne sigurnosne prijetnje koje proizlaze s druge strane kanala i spriječiti uspon hegemona koji može dominirati kontinentom. Velika Britanija, bivša svjetska imperija, također treba održavati široke trgovinske mreže jer je to otok. Danas, Britanija koristi dvostruku strategiju. Radi na održavanju snažnog bilateralnog odnosa s SAD-om, a istodobno ostaje igrač na evropskom kontinentu u pokušaju zadržavanja određenog utjecaja i ravnoteže svim potencijalnim hegemonima.
Na istoku evropskog graničnog područja, regije koja je historijski osporena regionalnim silama i leži od baltičkih zemalja na sjeveru do Bugarske na jugu. Granice se dijele u dvije skupine: zemlje Srednje i Istočne Evrope koje su se pridružile NATO-u i EU, te bivše sovjetske države (Bjelorusija, Ukrajina i Moldavija), kao i većina balkanskih država (od kojih su neke NATO i EU članice). U cijeloj regiji države su prvenstveno zaokupljene definiranjem svojih odnosa s poluotokom (Evropom). Rascjepkanost Evropske unije intenzivirala je podjele unutar EU i NATO-a, pri čemu su zapadni i istočni članovi blokova podržavali različite prioritete.
Evropska geografija pridonijela je nastanku vrlo raznolikog kontinenta. Kako Evropska unija slabi, regionalni i lokalni interesi dolaze do izražaja i podjele se produbljuju.
Odlomak iz djela: George Friedman, The World Explained in Maps, Geopolitical Futures, 2017., str. 15-20.
S engleskog preveo: Resul Mehmedović
George Friedman (rođen 1. februara 1949) je američki geopolitički prognozer i strateg za međunarodne poslove. Osnivač je i predsjednik Geopolitical Futures, nove online publikacije koja analizira i predviđa tok globalnih događaja. Prije osnivanja Geopolitical Futures, Friedman je bio predsjednik Stratfora, privatne obavještajne izdavačke i konsultantske kompanije, osnovane 1996. Friedman je podnio ostavku na Stratforu u maju 2015. Centrala Stratfora je u Austinu, američka savezna država Teksas i nudi analize iz različitih oblasti iz više od 175 zemalja i regija.
Napisao je nekoliko knjiga, među kojima su najpoznatije:
America’s Secret War: Inside the Hidden Worldwide Struggle Between the United States and Its Enemies (2004), The Next 100 Years: A Forecast for the 21st Century (2009), The Next Decade: What the World Will Look Like (2011), Flashpoints: The Emerging Crisis in Europe (2015), a u pripremi je najnovija knjiga The New American Century: Crisis, Endurance, and the Future of the United States, koja bi trebala izaći 2018. godine.
Dialogos.ba
