Frensis Bejkon: Znanje je moć

Rođen je u Londonu 22. januara 1561. godine, a umro je 9. aprila 1626. godine, živio je u vrijeme prvobitne akumulacije kapitala, razvoja industrije i trgovine. Savremenik je Vilijama Šekspira i kraljice Elizabete. Za vladavine Džejmsa I popeo se čak do položaja lorda kancelara.

Rodio se u plemićkoj porodici oca Nikolasa Bejkona, civilnog službenika u vladi kraljice Elizabete I. i majke En Kuk Bejkon koja je bila plemićke krvi.

Studirao je na Trinity koležu u Kembridžu i Gray's Innu u Londonu, da bi po završetku studija (1577.) krenuo s engleskim veleposlanikom Sir Amiasom Pauletom u Pariz. Nakon očeve smrti započeo je političku karijeru u Donjem domu engleskog parlamenta. Ulazak u visoku politiku osigurao mu je politički memorandum “Pismo savjeta kraljici Elizabeti”.

Godine 1593. izgubio je naklonost kraljice Elizabete I, pa je prihvatio patronat Grofa od Eseksa, kojem je služio kao politički savjetnik. Godine 1606. po dolasku na vlast škotskog kralja Jakova VI, koji je preuzeo englesku krunu pod imenom Jakova I, Bejkon je imenovan vitezom, a potom je preuzeo dužnost državnog advokata, a nešto kasnije i državnog tužioca.

Daljnji napredak u karijeri ostvario je 1617. godine kada je primljen u Dom lordova, a bio je bio postavljen na dužnost lorda kancelara i imenovan baronom od Velurama. Godine 1621. kada je imenovan vikontom od St Albansa, suspendovan je iz parlamenta zbog optužbi za korupciju te osuđen i zatvoren u Tauveru. Nedugo poslije je oslobođen, ali povukao se iz javnog života.

Bejkonova filozofija: Znanje je moć

Bejkon je jedan od osnivača moderne nauke i moderne filozofije. U djelu “Novi organon nauke” ukratko je izložio osnovne principe svoje filozofije. Postavio je princip eksperimenta koji najviši princip svakog naučnog istraživanja, a razradio je induktivnu metodu spoznaje. Prema njegovim načelima osnovano je 1662. godine u Engleskoj “Učeno društvo”.

Filozof teži “velikoj obnovi”, temeljnoj preobrazbi naule i života uopšte. Naslov njegovog glavnog djela koje nije završio je “Instauratio magna”, a “Novi organon ili upute za tumačenje prirode” dio je te zamisli. Cilj nauke i filozofije jest opskrbiti ljudski život novim pronalascima i dobrima, ovladati prirodom, povećati čovjekovu moć nad prirodom, jer znanje je moć.

Kritikovao je staru logiku i metodu dedukcije. Bejkon uvodi metodu indukcije koja je jedinstvo eksperimenta i racionalne spoznaje. Bejkon je smatrao da se prije metode indukcije treba očistiti razum od predrasuda (zabluda, “idola”) koje su se nagomilale:

Predrasude plemena – one su u ljudskoj prirodi, jer su svi ljudi nesavršeni i prema tome skloni greškama.

Predrasude pećine – to su zablude pojedinca. One nastaju zbog toga što čovjek sudi prema sebi, pa misli da ono kako on nešto doživljava da tako to doživljavaju i drugi, a zaboravlja da je svaki čovjek zasebna “pećina”.

Predrasude trga – pogrešno razumijevanje riječi. One nastaju na ulicama, trgovima gdje se razmijenjuju riječi, a one mogu izazvati različita značenja a to može dovesti do pogreške, nesporazuma.

Predrasude pozorišta – nastaju iz poštovanja autoriteta. Bejkon je smatrao da su ove predrasude najopasnije jer nastaju iz poštovanja autoriteta. Čovjek poštujući neki autoritet prihvaza sve što taj autoritet misli i radi, pa tako i njegove greške. To je kao u pozorištu kada autoritet glumaca stvori atmosferu, za koju publika misli da je stvarna, a u stvari ona je umjetna.

Napisao je veliki broj filozofskih, književnih, istorijskih i pravnih djela na engleskome i latinskom jeziku, od kojih su većina objavljena posmrtno: Novi Organon, Istorija prirodna i pokusna za utemeljenje spoznaje, O dostojanstvu i napretku nauke, Ogledi ili savjeti politički i moralni, Nova Atlantida, Načela prava.

6yka.com