Elvira Dilberović: Pravo jednog naroda je da sam određuje naziv svog jezika

Povodom izjava o nominaciji bosanskog jezika od strane predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika, te saopštenja upućenih iz Ministarstva prosvjete i kulture RS-a, a s obzirom na to da Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke, shodno Zakonu o federalnim ministarstvima i drugim tijelima federalne uprave (član 15.), koordinira u ostvarivanju prava u području obrazovanja i nauke, s ciljem da šira javnost dobije potpuni uvid u nominaciju jezika na području Federacije BiH, ovo ministarstvo je izdalo saopćenje u kojem se kaže:

„U članu XI. Općeg okvirnog Sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini stoji da je Sporazum “sklopljen u Parizu, dana 14. decembra 1995. na bosanskom, hrvatskom, srpskom i engleskom jeziku, s tim da je svaki tekst jednako vjerodostojan”.

Polazeći od te činjenice, nedvojbeno je da je Općim okvirnim Sporazumom za mir u Bosni i Hercegovini bosanski jezik priznat kao jedan od službenih jezika u Bosni i Hercegovini, a nikako “bošnjački jezik”.

Kako je ustav Bosne i Hercegovine, koji je, ipak, iznad ustava entiteta, aneks 4. Općeg okvirnog Sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odredba Ustava Republike Srpske da su službeni jezici Republike Srpske jezik srpskog naroda, jezik bošnjačkog naroda i jezik hrvatskog naroda, je u apsolutnoj koliziji sa Ustavom Bosne i Hercegovine.

I pored toga, pravo jednog naroda je da sam određuje naziv svog jezika, a nikako to nije nadležnost organa vlasti (pogotovo organa vlasti entiteta).

Dalje, Univerzalnom Deklaracijom o ljudskim pravima na koju se poziva u preambuli Ustava BiH prilikom njegovog donošenja, u članu 26. propisano je da obrazovanje treba da bude usmjereno ka punom razvitku ljudske ličnosti i učvršćivanju poštovanja ljudskih prava i osnovnih sloboda. Ono treba da unaprjeđuje razumijevanje, trpeljivost i prijateljstvo među svim narodima, rasnim i vjerskim grupama, kao i djelatnost Ujedinjenih nacija za održanje mira.

Postupanje nadležnih organa RS nije nikako u u duhu ove odredbe Univerzalne Deklaracije o ljudskim pravima koju je usvojila Generalna skupština Ujedinjenih nacija.

Čineći sve ovo, nadležni organi RS-a dovode u pitanje i odredbu člana 2. (Pravo na obrazovanje) Prvog protokola uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda koja propisuje da niko ne može biti lišen prava na obrazovanje.

Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke, kontinuirano prateći i analizirajući stanje na terenu, posjeduje podatke koji pokazuju poštivanje u izboru jezika i nacionalne grupe predmeta u obrazovanju. Naime, u Unsko-sanskom kantonu, u osnovnim školama predmet Pravoslavna vjeronauka izučava 317 učenika, a nacionalnu grupu predmeta po Nastavnom planu i programu Republike Srpske sluša 142 učenika, i to: u OŠ “Ahmet Hromadžić” Bosanski Petrovac, nacionalnu grupu predmeta po Nastavnom planu i programu Republike Srpske sluša 113 učenika, a predmet Pravoslavna vjeronauka izučavaju 224 učenika, u OŠ “Otoka” Bosanska Otoka, nacionalnu grupu predmeta po Nastavnom planu i programu Republike Srpske sluša pet učenika, a predmet Pravoslavna vjeronauka izučava također pet učenika.

U OŠ “Prva osnovna škola” Bosanska Krupa, nacionalnu grupu predmeta po Nastavnom planu i programu Republike Srpske slušaju 24 učenika, a predmet Pravoslavna vjeronauka izučavaju 43 učenika, u OŠ “5. oktobar” Sanski Most, nema učenika koji slušaju nacionalnu grupu predmeta po Nastavnom planu i programu Republike Srpske, a predmet Pravoslavna vjeronauka izučava pet učenika.

U OŠ “Prva sanska škola” Sanski Most, nema učenika koji slušaju nacionalnu grupu predmeta po Nastavnom planu i programu Republike Srpske, a predmet Pravoslavna vjeronauka izučavaju tri učenika, u OŠ “Hasan Kikić” Sanski Most, nema učenika koji slušaju nacionalnu grupu predmeta po Nastavnom planu i programu Republike Srpske, a predmet Pravoslavna vjeronauka izučava osam učenika, u OŠ “Fajtovci” Sanski Most, nema učenika koji slušaju nacionalnu grupu predmeta po Nastavnom planu i programu Republike Srpske, a predmet Pravoslavna vjeronauka izučava 13 učenika, u OŠ “Harmani II” Bihać, nema učenika koji slušaju nacionalnu grupu predmeta po Nastavnom planu i programu Republike Srpske, a predmet Pravoslavna vjeronauka izučava 11 učenika, u OŠ “Gornje Prekounje-Ripač” Bihać, nema učenika koji slušaju nacionalnu grupu predmeta po Nastavnom planu i programu Republike Srpske, a predmet Pravoslavna vjeronauka izučava pet učenika.

U Županiji Posavskoj, u područnim školama OŠ Vladimira Nazora u Odžaku 12 učenika pohađa Pravoslavni vjeronauk.

U osnovnim školama na području Tuzlanskog kantona, Pravoslavnu vjeronauku izučavaju 63 učenika. Dvadeset i četiri učenika polažu razredne ispite iz Pravoslavne vjeronauke iz razloga što je nedovoljan broj djece pravoslavne vjeroispovijesti. Pored toga, u srednjim školama ima oko 20 učenika koji
izučavaju pravoslavnu vjeronauku.

Pravoslavna vjeronauka se izučava u sljedećim osnovnim školama: JU Osnovna škola “Sv. Franjo” Tuzla (11 učenika), JU Osnovna škola “Simin Han” Tuzla PŠ Požarnica (devet učenika), JU Osnovna škola “Dobošnica, Dobošnica, Lukavac, PŠ Sižje (10 učenika), JU Osnovna škola “Solina” Tuzla (13 učenika) i JU Osnovna škola “Turija” Turija, Lukavac, PŠ Vasiljevići-Panjik (20 učenika). Pored toga, u drugim osnovnim školama gdje ima do pet učenika koji su se izjasnili da žele izučavati Pravoslavnu vjeronauku ima oko 20 učenika, ali za njih nije organizirana nastava, nego oni polažu razredne ispite iz predmeta Pravoslavna vjeronauka.

Prema saznanjima Ministarstva obrazovanja, nauke, kulture i sporta TK, nije uvedeno izučavanje nacionalne grupe predmeta ni u jednoj školi, jer nije bilo ni zahtjeva roditelja učenika za izučavanje nacionalne grupe predmeta.

U Zeničko-dobojskom kantonu 24 učenika izučavaju predmet Pravoslavna vjeronauka, i to: 23 učenika u osnovnim školama OŠ „Hamdija Kreševljaković“ Kakanj, OŠ Maglaj, Maglaj, OŠ „Abdulvehab Ilhamija“ Tešanj, OŠ “1.mart“ Tešanj, Druga osnovna škola Zavidovići, OŠ „Skender Kulenović“ Zenica, OŠ „Enver Čolaković“ Zenica i KŠC „Sveti Pavao“ Zenica, te jedan učenik u Mješovitoj srednjoj školi Kakanj.

U Bosansko-podrinjskom kantonu Goražde nema učenika koji izučavaju Pravoslavnu vjeronauku, niti ima učenika koji izučavaju nacionalnu grupu predmeta po Planu i programu Republike Srpske.
U Hercegovačko-neretvanskom kantonu, Pravoslavnu vjeronauku izučavaju učenici u 13 osnovnih škola, i to: JU OŠ „Blagaj“ (dva učenika), JU OŠ „Vrapčići“ (6 učenika), OŠ „Čapljina“ (13 učenika), OŠ Ravno PO Ivanica (tri učenika), OŠ „Bijelo Polje“ Potoci (23 učenika), OŠ Buna (31 učenik), OŠ Antuna Branka Šimića (šest učenika), OŠ Petar Bakula (11 učenika), OŠ Ivan Gundulić (četiri učenika), Treća osnovna škola Mostar (sedam učenika), OŠ Ilija Jakovljević (osam učenika), OŠ Bartola Kašića (dva učenika), Šesta osnovna škola Mostar (dva učenika).

U Osnovnoj školi Ravno, u područnom odjelu Ivanica, nastava za nacionalnu grupu predmeta se izvodi po Nastavnom planu i programu Republike Srpske.

Prema podacima Ministarstva obrazovanja, znanosti, kulture i športa Zapadnohercegovačkog kantona, u ovom kantonu u osnovnim i srednjim školama nema učenika koji izučavaju Pravoslavnu vjeronauku, niti ima učenika koji izučavaju nacionalnu grupu predmeta po planu i programu Republike Srpske.

Učenici koji se školuju u osnovnim i srednjim školama na području Kantona Sarajevo izučavaju nacionalnu grupu predmeta u skladu sa nastavnim planom i programom za osnovnu i srednju školu, koju je donio ministar za obrazovanje, nauku i mlade KS, te se ne izučava nacionalna grupa predmeta niti u jednoj školi po važećem nastavnom planu i programu iz Republike Srpske. Učenicima se na početku svake godine dostavlja anketa koju popunjavaju roditelji u kojoj se učenici opredjeljuju koji će jezik izučavati – bosanski/hrvatski/srpski jezik i književnost ili bosanski jezik i književnost. Na području Kantona Sarajevo, predmet Pravoslavna vjeronauka pohađa devet učenika (osam učenika u dvije osnovne škole i jedan učenik u srednjoj školi).

U Kantonu 10, u Srednjoj školi Drvar se izučava nacionalna grupa predmeta.Broj djece koji izučavaju Pravoslavnu vjeronauku je 182. Nacionalnu grupu predmeta (srpski jezik, istorija, geografija) po NPP RS-a izučava 182 učenika.

Na univerzitetskom nivou također je evidentno da se na katedrama za jezike poštuje nominacija jezika prema Ustavu Bosne i Hercegovine. Tako na Univerzitetu „Džemal Bijedić“ u Mostaru, na Fakultetu humanističkih nauka, te na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Zenici egzistira Odsjek za bosanski, hrvatski, srpski jezik i književnost. Jedan od odsjeka na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Sarajevu je i Odsjek za bosanski, hrvatski i srpski jezik. Na Pedagoškom fakultetu u Sarajevu studenti mogu izučavati predmete Bosanski, hrvatski, srpski jezik I i II.

Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke će se i ubuduće neupitno zalagati za poštivanje ustavnih prava konstitutivnih naroda u Federaciji BiH, naročito cijeneći da svako dijete ima puno pravo na izbor svog maternjeg jezika u procesu odgoja i obrazovanja. Dužnost svih državnih i federalnih institucija jeste da poštuju Ustav Bosne i Hercegovine, Povelju UN u kojoj se ističe sveopšte poštovanje i uvažavanje ljudskih prava kao i osnovnih sloboda za sve bez obzira na rasu, spol, jezik ili vjeru, Univerzalnu deklaraciju o ljudskim pravima (član 2, 26), Konvenciju o pravima djeteta (član 29).

Federalno ministarstvo obrazovanja i nauke duboko je uvjereno da obrazovanje treba da bude usmjereno ka punom razvitku ljudske ličnosti i učvršćivanju poštovanja ljudskih prava i osnovnih sloboda. Ono treba da unaprjeđuje razumijevanje, trpeljivost i prijateljstvo među svim narodima, rasnim i vjerskim grupama, kao i da roditelji imaju prvenstveno pravo da biraju vrstu obrazovanja za svoju djecu – kaže se u saopćenju koje je potpisala ministrica Elvira Dilberović.

www.magazinplus.eu – Vlada F BiH