Romski zatvorenici u logoru Belzac
Širom svijeta drugi august se obilježava kao Dan sjećanja na Samudaripen, genocid nad Romima u Drugom svjetskom ratu kada je nacistička Njemačka i njeni saveznici na najsvirepije načine ubila više od 500.000 evropskih Roma.
U noći sa drugog na treći august 1944. godine Nijemci posljednju veliku grupu Roma iz takozvanog “Ciganskog porodičnog logoru (Zigeunerlager)” u sklopu Aušvica ubili u gasnim komorama. U posljednjoj likvidaciji ubijeno je više hiljada Roma uglavnom žena i djece.
Genocid nad Romima je uz Holokaust spada u najsvirepije provedene zločine istrebljenja etničke skupine u Drugom svjetskom ratu, a njegovo provođenje je bilo uveliko lakše zbog duboko ukorijenjenih predrasuda koje su se u Evropi između dva svjetska rata gajile prema Romima. Spiskovi koji su kasnije omogućili temeljno likvidiranje romske zajednice širom Evrope nastali su i prije dolaska na vlasti nacističke partije u Njemačkoj.
Još 1920-ih godina u Njemačkoj i Austriji počeli su se od strane policije vršiti “registracije Roma” u cilju kako se navodilo “preventivne borbe protiv zločina”. Prvobitno su ovo bili čisto policijski poslovi, ali vremenom je rasna teorija u ideološkoj procjeni postojala sve značajnija.
Nirnberškim zakoni koji su Jevrejima oduzeli građanska prava u Njemačkoj nakon par mjeseci su prošireni i na Rome, te su ih okvalifikovali kao rasno inferiorne.
Deportacija Roma u koncentracione logore počela je 1937. godine i prve grupe su poslate u logore Dahau, Marzhan, Vennhausen. Jedan od poznatijih logora je bio logor Leti u južnoj Češkoj, a najveći od logora namijenjenih za Rome bio je Lakenbach u Burgenlandu u Austriji.
Hajnrih Himler je 16. decembra 1942. godine donio naredbu da se svi Romi koji su živjeli u “Njemačkom rajhu” deportuju u Aušvic što je označilo započetak finalne kampanje uništavanja Roma. U “Ciganskom porodičnom logoru” kako su ga nacisti nazivali bilo je smješteno više od 22.000 Roma u najgorim mogućim uslovima. Jozef Mengele je često za eksperimente koristio Romsku djecu. Romi su bili prisiljeni nositi kao oznaku smeđi trokut.
Od svih logora u Aušvicu, upravo je “Ciganski logor” imao najveću smrtnost, ubijeno je 22.400 ljudi, od toga je 6.000 bilo djece mlađe od 14 godina.
Jedna od poznatijih sudbina njemačkih Roma je Sinti Roma Johanna Trollmanna koji je tokom kasnih 1920-ih postao jedan od najboljih njemačkih boksera. On je devetog juna 1933. postao šampion Njemačke, ali mu je titula oduzeta šest dana poslije. Nakon toga je organizovana nova borba u kojoj je bilo jasno da Trollmann mora izgubiti ukoliko želi da sačuva život.
Trollmann je prošao kroz proces sterilizacije i poslat na istočni front, nakon ranjavanja vraćen je u Njemačku. Gestapo ga je uhapsio u junu 1942. godine i poslao u logor Neuengamme. Život je izgubio nakon što je u borbi organizovanoj u logoru pobijedio logoraša Emil Corneliusa koji je imao dužnost da nadgleda ostale. U osveti Cornelius je Trollmann natjerao da radi čitav dan kako bi ga iscrpio, a zatim ga je napao lopatom i ubio. U trenutku smrti Trollmann je imao 36 godina.
U Nezavisnoj Državi Hrvatskoj odmah po uspostavljanju ustaške vlasti doneseni su rasni zakoni. U maju 1942. godine donesena je odluka o okupljanju svih Roma. Romi su vozovima prebacivani do Jasenovca gdje nisu poimenično evidentirani nego samo po broju vagona. Dio je bio smješten u selu Uštice, a najmasovnije likvidacije su se odvijale u Gradini. Na groblju u uštici pronašena je 21 grobnica sa oko 17.000 tijela.
Za genocid na Romima koristi se izraz Samudaripen koji je neologizam izraza romskog jezika za “sve” i “ubistvo” i može se prevesti kao “ubistvo svih”. Međunarodna unija Roma je 2016. godine na konferenciji u Rigi odlučila da se ovaj pojam koristi za označavanje genocida nad Romima kao najprikladniji.
klix
