Dogodilo se na današnji dan – 18. septembar

bulle 2014-09-18

18. septembar (rujan) (18.9.) je 261. dan godine po gregorijanskom kalendaru (262. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 104 dana.

Događaji

1739 – Potpisan Beogradski mir, kojim je Beograd pripao Osmanlijskom carstvu.
1947 – Osnovana je tajna služba SAD-a CIA.
1919 – Holandija dala ženama pravo glasa.

Rođeni

53. – Marko Ulpije Nerva Trajanus (Marcus Ulpius Nerva Traianus) uobičajeno zvan Trajan, 18. septembar 53. – 9. august 117. je bio rimski car od 98.-117. Bio je drugi od tzv. “pet dobrih careva” Rimskog carstva i za njegove vladavine Rimsko carstvo je doseglo svoj teritorijalni vrhunac.
Rođen je 18. septembra 53. u gradu Italika. Kao mladić napredovao je kroz rankove Rimske armije, služeći u nekim od najnemirnijih dijelova carstva oko rijeke Rajne. Učestvovao je u ratovima cara Domicijana protiv germanskih naroda i bio je poznat kao jedan od najboljih vojnih zapovjednika carstva u vrijeme kada je Domicijan ubijen 96. godine.
Njegov ugled mu je dobro poslužio za vrijeme Domicijanovog nasljednika Nerve koji nije bio popularan u armiji i trebao je nešto što će mu donijeti njihovu podršku. Ostvario je to imenujući Trajana svojim usvojenim sinom i nasljednikom ljeta 97. godine kada je Trajan bio vojskovođa i namjesnik Germanije. Budući car Hadrijan je bio taj koji je tu vijest donio Trajanu zbog čega mu je ovaj bio zahvalan do kraja života. Kada je Nerva umro, 27. januara 98. veoma poštovani Trajan ga je naslijedio bez incidenata, i time je postao prvi rimski car koji nije bio italijanskog porijekla.
Pošto se učvrstio na prijestolju, Trajan je preduzeo 101. godine pohod na Dačane, koji su ugrožavali rimsku granicu na Dunavu (vidi: Dakijski ratovi). Izgradio je kameni most preko Dunava između Turnu Severina i Kladova i izgradio put desnom obalom Dunava od Singidunuma (Beograd) kroz Đerdap. Trajan je ponovno krenuo na Dačane 105. godine, pokorio ih u drugom ratu i na njihovoj teritoriji osnovao rimsku provinciju Daciju 107. godine. Izgradio je u Rimu 106. godine Trajanov forum. Nastavljajući širenje Rimskog carstva prema istoku započeo je četvrti rat protiv države Parta 113. godine. U tom ratu je 114. godine anektirao Armeniju i sjevernu Mezopotamiju, a 115. godine osvojio je Adijabenu, Babilon i Ktesifont, prijestolnicu Parta.
Kasno 116. godine dok se odmarao u provinciji Ciliciji i planirao sljedeći rat protiv Parta, Trajan je obolio. Njegovo zdravstveno stanje se pogoršalo tokom proljeća i ljeta sljedeće godine da bi konačno umro 9. augusta 117. Na samrti je imenovao Hadrijana svojim nasljednikom. Hadrijan je dok se uspinjao na vlasti vratio Mezopotamiju pod partsku vlast, a ostale teritorije koje su osvojene za vrijeme Trajana su zadržane u sklopu carstva.

1786. – Christian VIII, danski i švedski kralj;
1819. – Jean Bernard Léon Foucault, francuski fizičar;
1845. – Hermann Bollé, austrijski arhitekt;

1888. – Hamdija Kreševljaković, bosanskohercegovački i jugoslavenski historičar rođen 1888. godine u Sarajevu. Težište njegovih stručnih radova bila je historija srednjovjekovne Bosne i Hercegovine.
Na nagovor prijatelja iz djetinjstva Josipa Matasovića 1922. godine u časopisu Narodna starina, objavljuje prilog Iz bosanske trgovine XIX. stoljeća. Bavi se pručavanjem privrede u Bosni za vrijeme turske vladavine. Te teme će obrađivati i kasnije, pa 1927. godine objavljuje rad Sarajevska čaršija, njeni esnafi i obrti za osmanlijske uprave, koji je kasnije doradio i od 43 stranice, proširio na 260 stranica u knjizi Esnafi i obrti u starom Sarajevu.
Od 1916. godine radio je u muslimanskim prosvjetnim ustanovama, u “Darul- mualliminu”, Okružnoj medresi, a profesor Gazi Husrev-begove medrese bio je od 1926. do 1945. godine, i neprocjenjivo mnogo doprinio stabiliziranju ove škole i njenom organiziranju u Kraljevini Jugoslaviji. U Gazi Husrev-begovoj medresi predavao je geografiju, historiju, filozofsku propedeutiku, pedagogiju i njemački jezik. Profesor Kreševljaković predavao je još i u Prvoj gimnaziji, zatim u Srednjoj ekonomskoj školi. Zapažen je i njegov angažman u Zavodu za zaštitu spomenika kulture Bosne i Hercegovine gdje je radio kao naučni saradnik sve do svoje smrti. Kreševljaković je godinama bio radni član društva “Narodna uzdanica”, u kojem je zadugo bio biran u glavni odbor.
Hamdija Kreševljaković bio je jedan od najuglednijih profesora Gazi Husrev-begove medrese. Objavio je preko 350 radova iz oblasti historije, kulture, civilizacije, baštine Bosne i Hercegovne (naručito iz osmanskog doba). Jedan je od utemeljitelja savremenog pristupa u proučavanju historije Bosne i Hercegovine. Radovi iz te oblasti preporučili su ga za najvisa naučna zvanja. Tako je Godine 1939. izabran za dopisnog člana Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu. Također, bio je dopisni član Naučnog društva Bosne i Hercegovine (od 1952.). Kreševljakovićevo cjelokupno djelo, budući usredsređeno na historiju Bosne i Hercegovine i njenu kulturu, civilizaciju, upravu, zanate, danas se zasigurno smatra najrelevantnijim historijskim štivom o Bosni i Hercegovini.
Pisao je o kapetanijema i mutteslimima u Bosni i Hercegovini, potom o esnafima (naročito sarajevskim i mostarskim), napisao je i brojne monografije o znamenitim bosanskim mjestima (npr. o Kulen Vakufu) i porodicama u kojima je opisao Ćengiće, Dženetiće, Moriće. Kad su posrijedi zanati, opisao je kazandžije, čizmedžije, sarače i druge. Kreševljakovićev stil je osoben i primjetan, sa mnogo literarnih odlika u slikanju vremena koja su prošla Bosnom.
Umro je 1959. godine ostavivši za sobom neizbrisiv trag u bosanskohercegovačkoj historiografiji.

1905. – Greta Garbo, švedska filmska diva;
1968. – Toni Kukoč (Split, 18. septembar 1968.), je bivši hrvatski košarkaš. U svojoj karijeri je osvojio evropske naslove u klupskoj košarci, naslove svjetskog prvaka, dvije olimpijske medalje te naslove prvaka NBA lige. Iako poznat po tome da je u ekipi mogao igrati na bilo kojoj poziciji (uz visinu 208), ipak je uglavnom igrao kao krilni bek.
1971. – Anna Netrebko, ruska sopranistica;

Umrli

1180 – Luj VII Francuski, francuski kralj
1783 – Leonhard Euler, švicarski matematičar i fizičar

1961 – Dag Hjalmar Agne Carl Hammarskjöld (Jönköping, Švedska, 29. juli 1905. – Zola, Zambija, 18. septembar 1961.), švedski političar.
Dag Hammarskjöld diplomirao je humanističke nauke u Uppsali 1925. godine, a 1928. i političku ekonomiju. Nakon političke karijere u Švedskoj, od 1949. godine je izaslanik u Ujedinjenim narodima. Godine 1953. je izabran za glavnog sekretara UN-a.
18. septembra 1961. godine, životom je platio nastojanje Svjetske organizacije da vrati mir i zakonitost u Kongo, današnji Zair. Težeći da pregovorima završi secesiju bogate Katange, skandinavski diplomat uputio se avionom na razgovor s katanškim vođom Mosesom Chombeom. Hammarskjöldov avion na tom putu srušio se u džunglu, a poslije se saznalo: avion Čombeovih vojnih snaga rafalima je presreo mirovnu misiju.
Dobitnik je Nobelove nagrade za mir 1961. godine.

1970 – Jimi Hendrix, američki muzičar
1986 – Aljoša Buha , basista sarajevske grupe “Crvena Jabuka”; Dražen Ričl , pjevač, frontman, gitarist i tekstopisac sarajevske grupe “Crvena Jabuka”
2002 – Margita Stefanović – Magi, član grupe Ekatarina Velika
2007 – Ljiljana Molnar-Talajić, bosanska operna diva
2013 – Ken Norton, američki bokser