Začarani deflatorni krug prijeti privredi

Tiho pojeftinjenje robe i usluga nanosi ozbiljan udarac već uzdrmanoj i devastiranoj privredi u BiH koja lagano tone u deflaciju izazvanu slabom potrošnjom i manjkom investicija u proizvodnju.

Podaci Agencije za statistiku BiH pokazuju da su cijene proizvoda i usluga koji se koriste za ličnu potrošnju mjerene indeksom potrošačkih cijena u padu od novembra 2014. godine. Izuzetak su bili samo februar i mart kada su cijene porasle 0,2 odsto, odnosno 0,5 procenata. Međutim, ukoliko posmatramo stope deflacije na godišnjem nivou, uočljivo je da su cijene u svim mjesecima bile u prosjeku niže u odnosu na isti mjesec prethodne godine.

Iako se na prvi pogled pad cijena čini pozitivnim, period blagostanja traje veoma kratko. Potrošači odgađaju kupovinu očekujući dalji pad cijena, a firme smanjuju proizvodnju i odgađaju investicije jer prodaja opada i očekuju dodatni pad cijene kapitalne opreme. Privreda veoma lako ulazi u recesiju izazvanu manjkom tražnje i potrošnje koji za posljedicu imaju pad proizvodnje. Time se stvara začarani krug jer smanjenje ekonomske aktivnosti izaziva rast nezaposlenosti i nemogućnost otplate kredita.

Ekonomski analitičar Zoran Pavlović kaže da BiH ulazi u deflatorni proces, a da će situacija biti pogoršana zbog problema u vezi sa realizacijom zaduženja kod Međunarodnog monetarnog fonda.

“Deflacija se uočava u padu maloprodaje jer se blagim smanjenjem cijena pokušava podstaći rast potrošnje kako bi negativni uticaj po ekonomiju bio ublažen”, smatra Pavlović i dodaje da bi deflacija mogla uticati i na punjenje budžeta jer se zbog nižih cijena smanjuju i prihodi od PDV-a koji će djelimično biti kompenzovani povećanjem stope akcize na cigarete i naftne derivate.

Pavlović smatra da je glavni krivac za deflaciju koja jača u većini zemalja nedostatak srednje klase, koja je glavni generator potrošnje.

“Mali broj ljudi raspolaže većinom kapitala koji država ne oporezuje shodno prihodu pa oni nemaju potrebu da investiraju kapital. To stvara ogromne rezerve, a banke slobodna sredstva nemaju kome plasirati, što stvara višak na računima obaveznih rezervi”, zaključuje Pavlović.

MONETARNA POLITIKA Zoran Pavlović smatra da ograničenja koja Centralna banka BiH ima u vezi sa sprovođenjem monetarnih mjera imaju dobre, ali i loše strane u periodu jačanja deflacije. “Kruta monetarna politika je dobra jer se naša politička elita vjerovatno ne bi složila u vezi sa izborom i sprovođenjem mjera monetarne politike, ali je loša jer Centralna banka ne može intervenisati na finansijskom tržištu kako bi ublažila deflatorne efekte”, smatra Pavlović.

INDEKS POTROŠAČKIH CIJENA U 2015. GODINI

-0,3% januar

0,2% februar

0,5% mart

-0,5% april

0% maj

-0,3% jun

-0,9% jul

0% avgust

Izvor: Glas Srpske