Eldar Dizdarević: Nerealni ekonomski optimizam na izdisaju

Krajem prošle sedmice Vlada Republike Srpske po hitnom postupku usvojila je prijedlog mjera Ekonomske politike i Budžet RS-a za 2013. godinu te cijeli niz izmjena i dopuna pojedinih zakonskih propisa. Sve je to hitno urađeno kako bi Narodna skupština Republike Srpske (NSRS) razmatrala u nedjelju, 2. decembra, budžet i ekonomsku politiku RS-a za narednu godinu. A šta je razlog da NSRS zasjeda u nedjelju? Razlog je veoma “trivijalan” – Vlada RS-a zapravo nastoji što prije usvojiti restriktivni budžet do 4. decembra, što je preduslov da dobije narednu tranšu stand by kredita od MMF-a.

Ako budžet i mjere ekonomske politike “prođu” kroz NSRS, onda manji bh. entitet čeka niz radikalnih mjera. Riječ je o smanjenju plata, ukidanju niza agencija, nizu otpuštanja u javnim preduzećima i javnoj upravi, smanjenju budžetskih sredstava svim korisnicima i tako dalje, a sve u cilju kako bi se uštedjelo 114 miliona KM naredne godine, što traži MMF. Najdrastičnija mjera je, naravno, smanjenje plata za 10 posto svim budžetskim korisnicima – od javne uprave, preko prosvete i sudstva do policije. Osim kresanja plata, premijer RS-a najavio je i ukidanje šest agencija, dva zavoda, Sekretarijata za vjere i Operativnog tima RS-a za traženje nestalih. Biće ukinuta i Sky Srpska, a najavljena su i otpuštanja radnika u javnim preduzećima, poput, recimo, Šuma Srpske, Pošte i Željeznica RS-a, a u okviru njihovog restrukturiranja.

Međutim, već tu dolazimo do jedne krupne nelogičnosti u ekonomskoj politici RS-a. Naime, Vlada RS-a planira naredne godine rast budžeta od 7,5 posto u odnosu na ovogodišnji budžet, na 1,95 milijardi KM, pri čemu se povećanje odnosi zapravo samo na ratu duga koju RS mora da isplati MMF-u u narednoj godini. Dakle, pri rastu budžeta od 7,5 posto Vlada RS-a planira ujedno i rast bruto društvenog proizvoda (BDP) od 0,8 posto u narednoj godini, što zapravo jasno ukazuje da u izvršnoj vlasti RS-a nema spremnosti za bilo kakve ozbiljne sistemske mjere. Jer, ekonomski je nelogično najavljivati smanjenje javne potrošnje i plata, i to onih najsigurnijih i najizdašnijih iz javnog sektora, zatim najavljivati otpuštanje radnika u javnom sektoru, i pri tome najavljivati porast izvornih prihoda po osnovu poreza na dohodak, što je, zapravo, učinjeno u mjerama Ekonomske politike RS-a u 2013. godini. Tu nešto, jednostavno rečeno, nije u skladu sa zdravom logikom i ustvari ukazuje da je Vlada RS-a samo sklepala budžet i mjere ekonomske politike kako bi stvorila dodatni manevarski prostor za daljnje bjesomučno zaduživanje, koje je, uostalom, i dovelo RS do ovakve situacije.

O čemu je u ovom slučaju riječ, možda je najslikovitije opisao Dragan Čavić, predsjednik Demokratske stranke RS-a, koji je istakao da zbog enormnog porasta obaveza po osnovu kredita u 2013. godini, odnosno zaduženja od 430 miliona, Vladi RS-a sada više nije dovoljna ni tranša kredita MMF-a za pokriće svih obaveza koje dolaze po već dospjelim kreditima, te je stoga jedino rješenje bilo smanjenje plata. S druge strane, i Mladen Ivanić, predsjednik Partije demokratskog progresa (PDP), misli isto što i Čavić i dodaje da je ovo zapravo tek početak jedne duboke i sistemske krize koju će najviše osjetiti građani u RS-u. Uostalom, to je potvrdio i sam Aleksandar Džombić, premijer Vlade RS-a, koji je – vjerovali ili ne – i sam rekao da RS “čekaju teška vremena”, što je do sada u manjem bh. entitetu, procvjetalom na nerealnom i neutemeljenom Dodikovom optimizmu, bilo nezamislivo. S druge strane, i sam je Milorad Dodik, valjda kako bi umirio tamošnju javnost, najavio vraćanje plata na stari nivo već 2014. godine, iako je, vjerujemo, i sam svjestan činjenice da to baš i nije potpisano u pismu namjere sa MMF-om.

Ukratko, sve akcije koje trenutno provodi Vlada RS-a, kao i sve mjere ekonomske politike RS-a za narednu godinu, ukazuju samo na jedno – na izuzetno tešku, to jest katastrofalnu ekonomsku situaciju u manjem bh. entitetu, te na spremnost izvršne vlasti da nastavi sa bjesomučnim i nekontrolisanim zaduživanjem kod međunarodnih finansijskih institucija, bez ikakvog obzira i odgovornosti prema realnoj ekonomiji, proizvodnji i na kraju prema građanima.
Republika Srpska je, istini za volju, prije nekoliko godina počela pokazivati znakove ekonomskog oporavka, stabilizacije i rasta. To je bilo vrijeme kada je Dodik obilazio predstavnike međunarodne zajednice i hvalio se “Republikom Srpskom kao boljim dijelom BiH”, pri čemu je aludirao na slabašne znakove ekonomskog oporavka. Međutim, upućeniji su i tada znali da su to tek Potemkinova sela zasnovana na novcu dobijenom od prodaje Telekoma Srpske. Od trenutka kada je prodat Telekom Srpske, manji je bh. entitet imao prilično novca na takozvanom escrow računu, ali se taj novac vremenom potrošio. Nažalost, taj je novac pri tome loše investiran, u potpune ekonomske promašaje, dok su s druge strane osovinska baza privrede, mala i srednja preduzeća, opterećena brojnim novim nametima, poput, recimo, fiskalizacije, nakon koje su se brojne kompanije u RS-u jednostavno ugasile. Nakon toga realni sektor je potpuno pao, a ubrzo je potrošen i novac od Telekoma Srpske.

No, to nije pokolebalo Dodika i njegove iz SNSD-a. Potom je uslijedila druga faza “ekonomskog uzleta Srpske” koja je zasnovana na zaduživanju. Vlada RS-a je paralelno otkrila čari obveznica i zaduživanja kroz vrijednosne papire, kao i čari zaduživanja kod međunarodnih finansijskih institucija. Kažemo u ovom trenutku “čari zaduživanja” jer pravi efekti zaduživanja, odnosno otplata duga, stiže tek nekoliko godina kasnije. Vlada RS-a je nasjela na lijepe priče i povoljne uvjete MMF-a, Svjetske banke, Evropske investicijske banke i sličnih institucija o niskim kamatnim stopama, dugim grace periodima, bajkama o investiranju i ulaganju i tako dalje. Novac se tada nemilosrdno posuđivao i njim su se krpile budžetske rupe, Dodik se mogao i dalje hvaliti ekonomskim preporodom i procvatom, a pri tome su samo rijetki primjećivali da gotovo i nema realne ekonomije koja bi punila budžet. A onda se približila 2013. godina i vrijeme za ozbiljniji povrat posuđenog. Tako su nastali i budžet i mjere Ekonomske politike RS-a za 2013. godinu, a ono što možemo vidjeti u tim dokumentima, samo potvrđuje da je vrijeme naplate stiglo, odnosno da je već uslijedilo otrežnjenje od nerealnog i neutemeljenog ekonomskog optimizma.

Nažalost, slična situacija se veoma brzo može očekivati i u Federaciji BiH. I veći je bh. entitet svoju ekonomsku politiku u posljednje dvije godine bazirao isključivo na zaduženjima, bilo da je riječ o obveznicama ili o kreditima kod međunarodnih finansijskih institucija. Baš kao i u slučaju RS-a, i u FBiH se maksimalno otežava poslovanje realnog sektora, a nameti firmama su sve veći i brojniji. No, račun za takvo ekonomski nelogično ponašanje ubrzo će se ispostaviti i FBiH, baš kao što je ispostavljen nedavno i RS-u.

Oslobođenje

Show More

Related Articles

Back to top button
Close
Close