Skromni prijedlozi za uređenje ex-YU država (Hrvatska, BiH, Srbija, Crna Gora), svake zasebno

Država u temeljnom i osnovnom smislu predstavlja zajednicu građana koji na više nivoe međusobnog udruživanja prenose određene dijelove svoga izvornog suvereniteta. Onaj dio suvereniteta i prava, koji nije prenio na zajednice čini res private građanina, kojim pravo da raspolaže ima samo građanin. Oni dijelovi svoga izvornog suvereniteta koja je građanin prenio na zajednice predstavljaju res publica. Zato se država u ovom kontekstu sa pravom može nazvati i tretirati kao Republika. Takva država/Republika nije neka metafizička apstrakcija sa kojom bi se građanin vezao nekim nejasnim emocionalnim osjećajem ili demagoškim pozivom, nego pragmatična tvorevina koja postoji kako bi zadovoljila raznorazne potrebe (utilitas) građanina i bila im korisna. Republika se može u pravom smislu smatrati vlasništvom građana kao “njihova zajednička stvar”. Republiku čine snažnom njene funkcionalne institucije i provodivi zakoni, a ne mahanje zastavama i isprazna demagoška retorika, a pogotovu ne namjerno i namjensko lažiranje historije. Ključ uspjeha opstojnosti, funkcionalnosti i uspjeha Republike leži u harmoniji unutrašnjih odnosa (shvaćenih u najširem kontekstu), uzajamnom uvažavanju, prožimanju, dopunjavanju i posebno ravnoteži između različitih interesnih grupa, institucija, staleža, klasa, zajednica i idejnih strujanja.

Iz odnosa res private i res publica proističe i sljedeće načelo: “Svaki građanin je slobodan u onoj  mjeri u kojoj njegova sloboda ne ugrožava slobode drugih ljudi.” To bi značilo da je građanin dužan da se pokorava zakonima i pravilima res publica u skladu sa procedurom, ali da niko nema pravo da javnim zakonima ili pravilima ugrožava njegovu res private. Dok se res publica može dorađivati, korigirati i mijenjati voljom većine građana, res private se nipošto ne može izlagati volji većine. Pravo na referendum i direktnu demokratiju je moguće primjenjivati samo na sfere res publica, a nipošto na sfere res private. Sa pitanjima demokratske volje većine treba biti oprezan, jer svako igranje i manipuliranje sa demokratijom i njenim institucijama, ustanovama i pravima te zloupotrebljavanje institucije referenduma uvijek na kraju zavrsi u „debelom“ totalitarizmu i autokratizmu…

Temeljna prava res private koja se ne mogu mijenjati, a za što garantira Republika su:

1. Pravo svakog građanina na slobodu savjesti, spoznaje, izbora, stvaralaštva, odgovornosti, govora, mišljenja, kritike.
2. Pravo svakog građanina na izbor ili neizbor vjerskog, religijskog, kultnog, filozofskog, idejnog, ideološkog pravca, političkog, stručnog, znanstvenog i sukladnog izražavanja. Ovo u pravilu znači da je od Republike odvojena bila koja religija ili ideologija, odnosno Republika se ne bazira niti provodi načela bilo koje religije ili ideologije.
3. Pravo svakog građanina na nedržavno i nevladino institucionalno udruživanje na osnovi svojih opredjeljenja, potreba i interesa.
4. Pravo svakog građanina na obrazovanje i znanstvenu aktivnost.
5. Pravo svakog građanina na učestvovanje i doprinošenje tehnološkom progresu.
6. Pravo svakog građanina na umjetničko ili kulturološko stvaralaštvo.
7. Pravo svakog građanina na ekonomsko poduzetništvo i preduzimljivost.
8. Zaštitu ostvarenih vrijednosti rada, imovine, života i individualne slobode.
9. Pravo građanina na strukovno, sindikalno ili neko drugo interesno udruživanje.
10. Pravo svakog građanina na izbor ili neizbor etničke, nacionalne, kulturološke pripadnosti i njihovo pozitivno, nenasilno i nešovinističko promoviranje.
11. Pravo svakog građanina na izbor ili neizbor seksualnog opredjeljenja i partnera.
12. Pravo građanina na zdravstvenu zaštitu.
13. Pravo građanina na slobodu kretanja i izbora prebivališta.
14. Pravo građanina na nužni nivo egzistencije.
15. Pravo građanina na sigurnost.
16. Pravo građanina na punu ravnopravnost u odnosu prema zakonima i institucijama Republike.

Temeljna prava i odgovornosti res publica su:

1. Pravo građanina na aktivno i pasivno biračko pravo.
2. Pravo građanina da učestvuje u izgradnji javnih institucija i kreiranju javnih zakona i propisa.
3. Pravo građanina da traži pomoć od institucija Republike.
4. Odgovornost građanina da učestvuje u odbrani Republike.
5. Odgovornost građanina da učestvuje u ekonomskom, obrazovnom, demografskom i kulturološkom razvitku Republike.
6. Odgovornost građanina prema ekološkom okruženju i održivom razvoju.
7. Republika garantira ravnopravnost svih građana.
8. Republika, odnosno njene institucije su odgovorne osigurati dostatne osnovne resurse: hrana, voda, energija. Radi toga se posebna pažnja posvećuje razvoju energetskog i poljoprivrednog sektora, kao i zaštiti voda kao esencijalnog resursa.
9. Republika je posvećena zaštiti svoga kulturnog i civilizacijskog nasljeđa.
10. Republika garantira donošenje i provođenje zakona, te funkcionalan i efikasan rad svojih institucija i službi.
11. Republika garantira pravo građanima na javno obrazovanje i znanost (oslobođene od dogmatskih obrazaca i ideološko – religijskih utjecaja).
12. Republika garantira stabilnost protoka informacija i komunikacija.
13. Republika je vrhovna instanca kontrole financijskog i bankarskog sektora.
14. Republika ne priznaje i protivi se bilo kakvom parastrukturalnom djelovanju.
15. Republika garantira opstojnost svih vrsta imovine: privatne, zadružne, društvene, državne.

Izborni procesi u Republici su zasnovani na načelu neposredne demokratije. Izborni procesi se sastoje iz primarnog i sekundarnog dijela. Primarni izbori su oni na kojima se putem neposredne demokratije biraju osobe koje će biti kandidati na sekundarnim (ili općim) izborima na kojima se opet biraju javni dužnosnici. Inače bi svi subjekti političkog, izbornog procesa (bez obzira bili oni ustrojeni na tipu stranačke/partijske organizacije ili asocijacije građana i nezavisnih listi) morali da ne samo u primarnim izborima primjene neposrednu demokratiju, nego i u izborima rukovodstava od najnižeg do najvišeg nivoa te u donošenju strateških odluka. Neposredna demokratija u izborima kandidata i rukovodstava, te donošenju strateških odluka podrazumijeva da u tome učestvuju svi članovi stranke/partije ili asocijacije građana i nezavisnih lista. U izbornom procesu bi u potpunosti bio isključen delegatski način biranja.

Republika je zasnovana na načelu decentraliziranosti, odnosno visoke unutarnje autonomije lokalnih i regionalnih jedinica/zajednica. Ustvari Republika je praktično federacija čitavog niza tih lokalnih i regionalnih zajednica. Autonomije tih jedinica nisu samo formalne, nego su suštinske i po svome opsegu svaka od tih jedinica uklopljenih u Republiku treba da ima što je moguće više samostalnosti. Lokalna i regionalna autonomija imaju i svoju izvornu i temeljnu zakonsku, institucionalnu i prihodovnu osnovu. Decentraliziranim ustrojstvom bi se omogučilo da se građani što je moguće manje sputavaju, a forsiralo bi se da budu aktivni učesnici u svestranom razvitku društva. Time bi se samo doprinosilo snazi Republike, jer bi se aktivirali unutarnji potencijali građana i njihova samoinicijativnost. Ustvari lokalne i regionalne autonomne jedinice/zajednice su osnovne ćelije Države kao moćnog i funkcionalnog organizma.

Da bi Republika mogla funkcionirati, potrebno je institucionalno ustrojstvo. Institucije su podijeljene na: predstavničke, zakonodavne, izvršne, sudske, savjetodavne, kontrolne, znanstvene i agencije.

1. Predstavnička institucija: Predsjednik Republike. Ova institucija zauzima prvo posvećeno mjesto u strukturi Republike, ali nema izvršne, zakonodavne i kontrolne ovlasti. Jedina ovlaštenja koja ima Predstavnik Republike su u imenovanju vanjskih poslanstava i izaslanika, te ostale poslove koji u sebi imaju i sadržinu predstavljanja Republike u cjelini.
2. Zakonodavna institucija: Parlament, koji sačinjavaju izabrani izaslanici svih građana Republike. Sastav izaslanika Parlamenta se popunjava tako što je cijela teritorija Republike podijeljena na izborne jedinice sa jednakim brojem građana, i svaka izborna jedinica građana šalje jednog svoga izaslanika. Parlament donosi zakone, norme, uredbe, dekrete i ukaze Republike.
3. Izvršna institucija: Vlada Republike sa resorima koja se bave samo onim što je u nadležnošti Republike. Ovlasti i nadležnosti se ne smiju preklapati sa onima koje posjeduju lokalne i regionalne jedinice. Članovi Vlade se po preciziranim resorima biraju na zajedničkoj listi, sa predloženim programima.
4. Sud Republike.
5. Savjetodavna institucija: Senat.
6. Kontrolna institucija: cenzori.
7. Znanstvena institucija: Akademija Republike.
8. Agencije, korporacije i sustavi Republike su zasnovani na načelu službe, a ne izbornih funkcija i to su: a) Sigurnosno – obavještajna agencija, b) Banka Republike, c) Glavna informaciona baza, d) Agencija za kontrolu zdravlja, e) Jedinice zaštite Republike i Vojska Republike.

Na nivou lokalnih/regionalnih autonomnih jedinica su: lokalno/regionalno zakonodavstvo, lokalno/regionalno financiranje, obrazovanje, zdravstvo, kultura, policija, teritorijalna odbrana, znanost… itd…. Po pojedinim oblastima su nadležnosti i podijeljene. Porezni sustav je podijeljen između Republike i lokalnih/regionalnih autonomnih jedinica, pa postoje porezi i dažbine koje raspisuje i ubire Republika, a postoje porezi i dažbine koje raspisuju i ubiru lokalne/regionalne autonomne jedinice, a sve u svrhu trošenja u okviru svojih nadležnosti. Sve javne institucije (i Republike i lokalnih/regionalnih autonomnih jedinica) su po iznad svih drugih institucija, posebnih centara moći i tajnih agenda.

Najbolji način pokretanja i stalnog razvijanja ekonomike i općekulturološkog razvitka jeste znanost/nauka, odnosno stalna otkrića u svim sferama života od tehnologije do humanističkih disciplina. Poradi toga je esencijalno podizanje patentnih zavoda na znatno višu, kvalitetniju ravan. U njima treba da rade vrlo kvalitetni, poduzetni i sposobni kadrovi. Poradi motiviranja i promoviranja novih otkrića, patentni zavodi bi trebali da uz pomoć javnih institucija stalno raspisuju konkurse za najbolja, najfunkcionalnija i najpotrebnija otkrića sa predviđenom nagradom.

Aurelius Scriptor

tacno.net