Prijetnja po bezbijednost i stabilnost Kavkaza: pitanje Nagorno Karabaha

Autor: Sajma Radončić

Uvod

Južni Kavkaz geografski predstavlja malu oblast u kojoj žive različite nacije. Na osnovu političke terorije moglo bi se zaključiti da je na malom prostoru lakše održati mir i stabilnost, međutim primjer Južnog Kavkaza prikazuje drugačiju stvarnost. Umjesto snažno integrisanog regiona između Azerbejdžana, Jermenije i Gruzije stoje zatvorene granice. Južni Kavkaz danas je, sa jedne strane, ulazna kapija u Aziju, prolaz starog puta svile, značajan energetski tranzitni koridor, dok sa druge strane multijezička, multikonfesionalna i geografska pozicija etničke raznolikosti jednako može biti izvor kulturnog bogatstva koliko i etničkih sukoba.

U ovom kontekstu najznačajniji je odnos i granica Azerbejdžana i Jermenije. Ukoliko se osvrnemo na istoriju i poziciju država i naroda na Južnom Kavkazu, nastarija, po broju stanovnika najveća, kulturno i civilizacijski najrazvijenija, iz aspekta energetskih izvora najbogatija država regije jeste Azerbejdžan. Zapravo, možemo zaključiti da se Azerbejdžan nalazi na najvažnijoj poziciji Južnog Kavkaza. U prošlosti izizetno značajan trgovački put “Put svile” prolazio je kroz Azerbejdžan i Južni Kavkaz.

Raspadom Sovjetskog Saveza i nestankom polarnog svjetskog uređenja na međunarodnoj pozornici, posebno na bivšem sovjetskom i prostoru stare Jugoslavije, pojavljuju se etnički sukobi. Takođe, uporedo sa ovim procesima globalizacija dobija na brzini i najvažnije svjetsko pitanje postaje oblik uređenja nastajućeg globalnog sistema. Upravo u ovom periodu oblast Kavkaza biva zahvaćena ozbiljnim pitanjem: problem Nagorno Karabah i odnosi Azerbejdžana i Jermenije. Pitanje Karabaha ne utiče samo na odnose država u oblasti Kavkaza, već je od izuzetnog značaja i za interese međunarodnih sila. Zapravo, snažiji talas globalizacije Kavkaz je, zbog geografskog položaja regije, energetskih izora i bezbjednosti, učinio još značajnijim članom međunarodne zajednice.

Pitanje Nagorno Karabaha

Nakon kolapsa Sovjetskog Saveza, uz podršku Moskve, Jermenija je izričito naglašavala vlastito pravo na Nagorno Karabah i od 1991. godine Jermeni koji naseljavaju region postaju prijetnja integritetu i unutrašnjoj stabilnosti Azerbejdžana. Tako se i sukob Azerbejdžana i Jermenije oko Nagorno Karabaha od juna 1992. pretvara u rat. Sukob oko Nagorno Karabaha Azerbejdžan je učinio nemoćnim u političkom i ekonomskom kontekstu. Zahtjev Jermenije za pripajanjem Karabaha, sa potpisima 75.000 Jermena, predstavljen je još 1987. godine za vrijeme generalnog sekretara Sovjetskog Saveza Mikhaila Gorbacheva.

U periodu od 1991-1995. godine šest puta je promijenjen predsjednik Azerbejdžana. To je svakako imalo uticaja na političku stabilnost zemlje i negativno se reflektovalo na značajne probleme u državi.

U sukobima između juna 1992. i novembra 1993. azerbejdžanske su trupe uspjele osloboditi veliki dio teritorije (3,5% površine Azerbejdžana) koji se nalazio pod jermenskom okupacijom. Međutim, krajem 1993. godine  Jermenija ponovo zauzima položaj koji će međunarodne organizacije motivisati da se uključe u rješavanje konflikta. Budući da je učešće zemalja Zapada u Karabah sukobu uznemirilo Rusiju, Moskva se usmjerava prema MINSK grubi gdje će nastojati da prikaže tendencije mirnog rješavanja osjetljivog konflikta.

Organizacija za evropsku saradnju i bezbijednost, na samitu u Helsinkju, 1992. godine osnovala je MINSK grupu radi mirnog rješavanja Nagorno Karabah sukoba. Međutim, grupa u ulozi posrednika nije postigla očekivani uspijeh. Predsjednik Azerbejdžana Ilham Alijev je u septembru 2012. stanje u pregovorima  ocijenio sljedećim riječima: “Proces pregovora je zaustavljen još od posljednjeg sastanka (predsjednika Azerbejdžana i Jermenije) u Kazanu juna 2011. godine”. Postoji samo jedan način korjenitog rješavanja problema: povlačenje jermenskih snaga sa okupirane teritorije Azerbejdžana.

Zaključak:

Nakon nestanka Sovjetskog Saveza nova nezavisna Republika Jermenija položila je pravo na teritoriju Nagorno Karabaha i time napetost povela u oštri sukob. Jermeni okupirali Nagorno Karabah. Iako pitanje Karabaha posjeduje dugu istoriju, tek nakon sovjetskog kolapsa dobija međunarodni značaj, jer uz promjenu svjetskog poretka mijenja se značenje bezbijednosti, stabilnosti i snage u međunarodnoj zajednici.

Južni Kavkaz predstavlja izvanrednu kulturnu raznolikost, interkonlinentalni most i stotimana godina glavnu energetsku saobraćajnicu Istok-Zapad, Sjever-Jug Evroazije. Geografskim položajem, strateškim značajem i istorijskom podlogom Kavkaz je privukao pažnju međunarodne zajednice i Nagorno Karabah postaje pitanje, ne samo regijonalnog, već i međunarodnog značaja.

Pitanje Karabaha nije izazvalo samo sukobe i diplomatske pregovore, već i terorističke akte protiv Azerbejdžana. Početkom 1990. u masakru koji se dogodio u selu Hodžali Jermeni su 186 hiljada Azerbejdžanaca primoralni na migraciju. Međutim, uprkos prijetnjama po stabilnost regiona isključujući Tursku, članice međunarodne zajednice i dalje ne pružaju otvorenu podršku Azerbejdžanu.

(BHindex.info)