Kapetan Junker napušta brod
Ursula fon der Lajen dolazi 1. decembra na čelo Evropske komisije, a Žan-Klod Junker odlazi. Šta je ostavio u nasljeđe Evropskoj uniji?
“Ne odlazim ni tužan, a ni preterano srećan, ali sa osjećajem da sam dao sve od sebe”, rekao je Žan-Klod Junker u svom posljednjem govoru u Evropskom parlamentu. U svom petogodišnjem mandatu preživio je, kako je rekao, i “lijepe i tmurne dane”. Preko 20 godina je bio na političkoj bini, uvijek na čelu. Prvo kao ministar finansija i premijer svoje domovine Luksemburga, a onda kao predsjednik evrozone i na kraju kao šef Evropske komsije. Sada, sa 65 godina i konstantnim zdravstvenim problemima, Junker želi da se odmori, piše knjigu i čita malo više Rilkea.
Migracije kao izazov
Junker je kao predsjednik Evropske komsije morao da se nosi sa mnogim krizama: trebalo je spasavati Grčku od bankrota i održati stabilnost evrozone. Trebalo je suzbiti posljedice svjetske finansijske krize: slab privredni rast i visoku stopu nezaposlenosti. Evropsku uniju je veoma opteretio priliv migranata tzv. Balkanskom rutom i Sredozemljem u EU. Junkeru je, zajedno sa još nekim voljnim šefovima država i vlada, pošlo za rukom da postigne sporazum sa Turskom i Libijom i ozbiljno smanji broj migranata. Ali, ova kriza na kraju njegovog mandata je ipak daleko od rješenja. Države članice se do danas nisu mogle usaglasiti oko prijedloga Junkerove komisije za reformu sistema azila i oko raspodjele potražilaca azila u cijeloj EU. Žan-Klod Junker je uvijek iznova zahtijevao solidarnost između država članica, kao i solidarnost sa zemljama porijekla migranata u Africi.
Junker: Moramo učiniti nešto kako ovi nesretnici ne bi morali više da dolaze u Evropu
“Ne radi se tu o milosrđu, što je stari refleks Evropljana, već treba da se razvije pravo partnerstvo između Evrope i Afrike, da se u Afriku investira, da se u Africi stvore nova radna mjesta. To mora da bude lajt-motiv. Mi ne bismo smjeli da Afriku uvijek gledamo kroz prizmu izbjegličke krize. Mi bismo morali da se pobrinemo da se ovi nesretnici nikada ne ukrcaju na brodove”, kazao je odlazeći predsjednik Evropske komsije u bilansu svog dosadašnjeg rada pred Evropskim parlamentom.
Junkerovi poljupci
Žan-Klod Junker se i prema svojim prijateljima i protivnicima odnosio isto svojim energičnim šarmom. Njegovi poljupci i zagrljaji za predsjednike i kancelare su poznati u Briselu. “Poljubio sam i Putina i Erdogana”, obznanio je Junker u jednom intervjuu njemačkom nedjeljniku Špigel. “Nijedan ni drugi poljubac nisu bili nepovoljni po Evropu”, kazao je lukavo Junker. Njegov jedinstveni humor bi ponekad izazivao čuđenja u Briselu. Ponekad bi nekog ministra divlje “pogladio” po kosi, nekog bi pak poljubio u čelo, a mađarskog premijera Orbana je na više sastanaka pozdravio smijući se: “Zdravo diktatoru!”. Sa mađarskim premijerom, čija partija takođe pripada njegovoj porodici demohrišćanskih partija, često je bio u sporu i suprotnog mišljenja. Evropska komisija je ubjeđenja da Orban potkopava ustavne temelje svoje zemlje. Orban je tokom svoje izborne kampanje naložio da se urade plakati sa Junkerovim likov i parolama protiv EU i polijepe po cijeloj zemlji. Na kraju je Junker izjavio: “Od Orbana sam digao ruke.”
Poljubac u čelo!
Stupidni nacionalizam
Orbanova moć u Mađarskoj je za Junkera samo izraz jedne veće krize, koja se zaoštrila tokom njegovog mandata. Naime, napredovanje nacionalističkih i desno-populističkih snaga u mnogim evropskim državama: od Francuske, Danske, Belgije i Poljske, preko Njemačke do Austrije i Italije. Ovaj Luksemburžanin je u jednom trenutku zavapio da Evropa mora da se sačuva od ovog “stupidnog nacionalizma”. “Ja volim Evropu”, kazao je sa dubokim ubjeđenjem Žan-Klod Junker. Sin jednog radnika čeličane, koji je u Drugom svjetskom ratu bio primoran da služi u njemačkom Vermahtu, za Žan-Kloda Junkera je Evropa prvenstveno mirovni projekat. “Pogledajte samo naše susjede, kako biste razumjeli koliko je opasna međunarodna situacija i koliko je samim tim klimava i situacija u Evropskoj uniji.”
Kampanja Orbanove partije Fides – plakati sa likom Soroša i Junkera
Obrlatiti Trampa
Žan-Klod Junker je usred svih novih trgovinskih konflikata uspio da obrlati Trampa u Vašingtonu da ne uvede kaznene carine na evropske automobile, barem privremeno. “Tramp mi je u Bijeloj kući rekao kako je razgovarao sa svim predsjednicima i šefovima vlada iz Evrope. Onda sam ja mogao da mu kažem da je samo EU odgovorna za trgovinu. Vi biste morali sa mnom da razgovarate”, izjavio je Junker nakon žestokog razgovora s Trampom. Poklonio mu je fotografiju američkog vojničkog groblja u Luksemburgu. To je na Trampa ostavilo jak utisak, misli Junker. “Centralni talenat Žan-Klod Junkera je postizanje kompromisa”, pohvalno o Junkeru govori predsjedavajući Poslaničkog kluba demohrišćana u Evropskom parlamentu, Manfred Veber. Drugi pak smatraju da on nije pravi čovjek za tu funkciju, poput šefa desničarskih populista u parlamentu, Marka Zanija. Junker nam je u nasljeđe ostavio podijeljenu Evropu, bez odgovora na zabrinutost građana zbog migracija, unutrašnje bezbjednosti i privrednog rasta, kritikovao je poslanik italijanske Lige.
Poraz zvani Bregzit
Ali, Junkerova taktika grljenja i ljubljenja ima i granice. “Najdžela Faraža nisam nikad poljubio”, rekao je Junker nakon jedne žučne rasprave o Bregzitu, izlasku Velike Britanije iz Evropske unije. Faraž sebe vidi kao portparola prvoboraca Bregzita i često je napadao Junkera. “Šta vi radite još ovde”, kazao je Junker Britancu kada se pojavio u Evropskom parlamentu nakon što je pobijedio na referendumu o Bregzitu. Kada su približili glave jedan drugom nastala je fotografija na kojoj je izgledalo kao da će sad da se poljube u obraze. “Samo sam ga opsovao, tiho na uvo”, rekao je Junker nakon toga. Bregzit, čiji je rok sada pomjeren za 31. januar 2020, šef Evropske komisije vidi kao svoj najveći poraz. Danas smatra da je trebalo da se uključi u kampanju prije održavanja referenduma. No, tadašnji britanski premijer Džejms Kameron mu je savjetovao da to ne čini, “što je bila velika greška”.
Junker: Bregzit je moj najveći poraz
Poslednja šansa?
U svom poslednjem “govoru o stanju nacije” Junker je, usred duboke krize oko Grčke i jedne ukočene Evropske unije, svoju Evropsku komisiju označio kao “Komisiju posljednje šanse”. Da li je iskoristio ovu šansu? U privrednom smislu on je srećne ruke. Njegov investicioni program težak 300 milijardi evra je funkcionisao. Otvorena su nova radna mjesta. Ali, mršav je bilans korjenitih reformi Evropske unije kojima stremi i francuski predsjednik Emanuel Makron. Bilo je tu nekih kozmetičkih operacija, ali strukture i problemi su ostali. Na Junkerov prijedlog da mjesto predsjednika Evropske komisije i Evropskog savjeta bude jedna funkcija, moćni šefovi država i vlada su uputili samo jedan umoran osmijeh. Propao je ove jeseni i pokušaj odlazeće Evropske komisije da se barem otvore pristupni pregovori sa Sjevernom Makedonijom i Albanijom. “U mom mandatu neće biti novih učlanjenja”, kazao je predsjednik Evropske komsije 2014. po stupanju na dužnost kao prijetnju ili kao obećanje, zavisno do toga iz kog ugla gledate. I toga se držao.
Sve najbolje nasljednici Ursuli fon der Lajen
Svojoj nasljedici, Ursuli fon der Lajen Junker je naravno poželio svako dobro i mnogo sreće. “Nemam nikakve savjete, posebno ne koje bih rekao javno. Jer, sve što bih sada rekao bi mnogo više bio udarac nego savjet”, kazao je Junker smijuljeći se na Samitu Evropske unije, 148. samitu u njegovoj karijeri.
DW.DE / Bernd Riegert
