Kako je napravljena atomska bomba?

Projekat “Manhattan” najskuplji nakon slijetanja na Mjesec

Projekat “Manhattan” je najvažniji poduhvat američke države u Drugom svjetskom ratu. Riječ je o izradi prve atomske bombe. Mnogi naučnici se sa sjetom sjećaju tih dana. Drugi su ostali žasnuti i nespokojni – do danas.

Ko zna koliko je puta Robert Oppenheimer vozio putem koji povezuje Santa Fe i Los Alamos. To je jedan od najljepših puteva New Mexica: vodi kroz spektakularne predjele za koje se Oppenheimer nadao da će poslužiti kao inspiracija naučnicima. Pod plavetnilom neba se vozi preko zatalasanih brežuljaka sa kojih se pruža pogled u prelijepe doline.

Los Alamos je raj i istovremeno lokacija na kojoj je proizvedeno prvo oružje za masovno uništavanje ljudi. U toj idili, Robert Oppenheimer je rukovodio projektom “Manhattan” čiji je cilj – prema konceptu tadašnjeg američkog predsjednika Franklina Roosevelta – bio izrada atomske bombe prije nego što to uspije Hitlerovoj Nemačkoj. u Los Alamosu se zbog toga okupila “spektakularna ekipa briljantnih duhova”, kako kaže Header Mclenahan, direktoica lokalnog Historijskog muzeja.

U tom timu su bili i nobelovci Enrico Fermi, Niels Bohr i Hans  Bethe. Na kraju je tu živjelo 6.000 naučnika sa svojim porodicama. U laboratorijama širom zemlje je na projektu “Manhattan” radilo više od 125.000 ljudi, prenosi Mclenahanova.

Sve niti tog rada su se spajale u Los Alamosu, tačnije, u zgradi tamošnje elitne škole “Los Alamos Ranch School” koja je 1943. rezervisana za projekat. Ideja za projekat je rođena u njujorškoj gradskoj četvri Manhattanu – otuda i njegovo ime.

Zvali su ga “Opi”

U školskoj auli, koja je naučnicima služila kao menza i prostor za sastanke, više od 70 godina kasnije, svega se priseća William Huggins koji je u Oppenheimerovom timu radio kao hemičar.

Objekat, koji je timu koji je radio na pravljenju atomske bombe, služio kao okupljalište ili menza

– Svako je poznavao svakog. Nije bilo hijararhije – kaže Huggins za DW, i dodaje da je u vrijeme ručka svako mogao da sjedi pored Opoenheimera “bio je vrlo ljubazan i svi su ga zvali Opi.”

Bila to mlada ekipa – prosječna starost je iznosila 26 godina. William Huggins se sjeća mnogih zabava i velike potrošnje alkohola. No, i atmosfere koja je bila napeta, dok je tempo rada bio vrlo žestok.

– Svi smo strahovali da će Nijemci prvi napraviti atomsku bombu koja odlučuje o ishodu rata. Najskuplji projekat nakon slijetanja na Mjesec – dodao je Huggins

Najskuplji projekat nakon slijetanja na Mjesec

Projekat “Manhattan” je za američku vladu imao apsolutni prioritet. Resursi su bili praktično neograničeni. Sve je počelo 1940. sa budžetom od 6.000 dolara, a pet godina kasnije su troškovi iznosili već dvije milijarde dolara

– Bio je to najskuplji projekat poslije slijetanja na Mjesec – procjenjuje Header Mclenahan. Los Alamos je, pored toga što je imao centralni značaj za projekat, bio i mjesto na kome je oružje trebalo i napraviti.

Zadatak je bio da se na osnovu svih raspoloživih naučnih rezultata o obradi uranijuma i plutonijuma napravi oružje koje funkcioniše. Tako su paralelno pravljene dvije bombe – uranijumska i plutonijumska.

Mjesto prve eksperimentalne eksplozije atomske bombe danas: Oppenheimer i general Groves na mjestu prve, eksperimentalne eksplozije

White Sands

16. jula 1945. sve je bilo spremno. Taj dan je određen za probu atomske bombe. Za to je izabrana plutonijumska bomba, jer je konstrukcija uranijumske bila mnogo složenija. Riješeno je da se ova potonja ne testira i zbog toga što tim nije imao dovoljno obogaćenog uranijuma.

Za test je odabrano zemljište “White sands missile range”, udaljeno 200 milja od Los Alamosa i veliko koliko i Pensilvanija, Rod Island i grad Washington zajedno. 60 farmera je zbog toga moralo da ustupi svoju zemlju američkoj vojsci, kaže predstavnica “White sandsa” za odnose sa javnošću Lisa Blevin dok vodi posjetioce kroz to ogromno područje. Samo jednom godišnje se organizuje takvo razgledanje. “Ne očekujte Disneyland”, poručuje Blevinova posjetiocima među kojima preovladavaju studenti fizike i hemije iz Los Alamosa.

Poslije vožnje od 45 minuta do “Nulte tačke” (Ground Zero) postalo je jasno šta je mislila kada je to rekla. Na mjestu detonacije prve atomske bombe, samo jedna omanja piramida od kamena služi kao simbol sjećanja na taj historijski trenutak. Lisa Blevin potvrđuje da je zračenje na ovom mjestu još uvijek dest puta jače od normalnog. No, dodaje da je ono ipak slabije od zračenja kome su izloženi avionski putnici tokom leta koji traje četiri sata.

Ljepota atomske pečurke

Kratera – nema. Na mjestu gdje je kameni spomenik, zemlja je ponešto ulegnuta. Na ogradi koja okružuje to mjesto vide se slike eksplozije, koju su Oppenheimer i američki general odgovoran za projekat, Leslie Groves, posmatrali sa sigurnog rastojanja. Tada su svjedoci govorili da su fascinirani ljepotom atomske pečurke i svjetlošću eksplozije.

23-godišnji student fizike Cody Summers nije nimalo fasciniran.

– Ovo je samo mjesto eksplozije. Ništa više od toga. Ali, bilo je zanimljivo vidjeti sve ovo kauao je Cody.

Nijemac Max, godinu stariji od Codyja, kaže da bi bilo bolje da atomska bomba nikada nije napravljena.

– Ne volim atomsko oružje – kazao je Max, no, po njegovom mišljenju je dobro to što je Hladni rat deeskalirao zbog postojanja atomske bombe jer je rat između zemalja koje posjeduju nuklearno oružje postao nemoguć.

Hemičar William Hudgens 

Iznenađeni – jer je funkcionisalo

Samo mjesec dana nakon testiranja, Amerikanci su bacili atomske bombe na Hirošimu i Nagasaki. Mnogi naučnici koji su radili na projektu “Manhattan” su za to saznali preko radija i bili iznenađeni. Neki su do posljednjeg trenutka sumnjali u to da će bombe uopšte funkcionisati.

– Preovladalo je olakšanje, ali nije bilo velikog slavlja – kaže William Huggins o reakcijama u laboratorijama Los Alamosa.

Zbog toliko ubijenih ljudi nam nije bilo do slavlja, ali, atomska bomba je, kaže Huggins, spasila živote miliona ljudi, jer je skratila rat. To mišljenje dijeli i većina njegovih kolega naučnika.

Za Hugginsa je rad u Los Alamosu bilo “najbolje” što mu “se desilo u životu”, između ostalog i zato “što je atomska bomba promijenila svijet”. Robert Oppenheimer to vidi drugačije. On vidi krv na svojim rukama, kako je to jednom prilikom rekao američkom predsjedniku Trumanu u Bijeloj kući. Ostao je nespokojan – do smrti.

Autor: Deutsche Welle