Hadži Mansa Musa (1280-1332), najbogatiji čovjek svih vremena

Mnoge ljude danas, Afrika asocira na siromaštvo i neimaštinu, no je li to tako uvijek bilo?

Mansa Musa, kako kažu historičari, bio je kralj nad kraljevima, velikan, car Kraljevstva Mali; plemeniti, pravedni, pobožni i itekako učeni vladar srca Afrike, i ono po čemu je ostao zapamćen u knjigama historije jeste da je bio najbogatija ličnost svih vremena.

Pojedini savremeni stručnjaci su pokušali izračunati njegovo bogatstvo, te uzevši u obzir današnje stanje i stope inflacije, došli su do zaključka da je njegovo bogatstvo iznosilo nekih 400 milijardi američkih dolara.

Mansa Mūsa je rođen 781.godine po Hidžri (1280. godine) u današnjoj državi Mali (Zapadna Afrika). Kakav je to zapravo bio vladar, historičati ga ubrajaju u najpoznatije kraljeve Afrike, kao i muslimanske vladare srednjeg vijeka. Mansa (što na maternjem jeziku znači kralj) Musa je došao na tron carstva Malija 1312. godine, naslijedivši svog brata Ebu Bekra II. Za vrijeme njegove vladavine, pričalo se da je carstvo bilo toliko veliko da je trebalo godinu dana putovanja kako bi se stiglo s jednog na drugi kraj. Teritorija tadašnje carevine obuhvatala je Mauritaniju, Senegal, Gambiju, Gvineju, Burkinu Faso, Mali, Niger, Nigeriju i Čad. Uistinu, ogromno carstvo koje se sastojalo od oko četiri stotine velikih gradova diljem kraljevine, a Ibn Batuta nešto od toga spominje u svojim poznatim putovanjima.

Proširivši svoju državu, te zahvaljujući enormnoj količini prirodnih resursa od zlata, ali i tadašnje skupocjene soli, koja je u to doba gotovo dosezala vrijednost zlata, porasla je ekonomska moć njegovih podanika. U tom periodu, Musa je učinio Timbuktu glavnim gradom svoje imperije, pretvorivši ga u stjecište trgovine, kao i centar kulturne baštine i islamskih nauka. Dovodio je arhitekte iz Kaira i Andaluzije, koji su mu sagradili veliku palaču te veliku džamiju Sankuri, tadašnji afrički univerzitet. Pored toga izgradio je mnoge medicinske ustanove, škole, masdžide, pojačavši putnu infrastukturu.

Za vrijeme vladavine Mansa Muse, prvi puta se koristi pečena glina u građevinarstvu i arhitekturi, čija upotreba se kasnije širi diljem svijeta, upravo iz kraljevine Mali, tačnije iz područja Gao. Historičari, kada govore o bogatstvu tadašnje afričke imperije, bilježe da su tu to doba posjedovali polovinu svjetskih zaliha zlata i soli. Pored toga, Musa je slao islamske misionare po cijelom kraljevstvu, zaduživši ih da šire poruku islama, osvojivši time nove teritorije, ali i srca ljudi. Mansa Musa je pored kraljevske titule, bio učen, pobožan i nadasve jako plemenit čovjek, široke ruke, čiju milost su osjetili svi pripadnici imperije.

Također, bio je vrsni poznvalac arapskog jezika, što dodatno očituje njegovu učenost. Njegovo putovanje na hadždž se ubraja u jedno od najljepših i najčudnovatijih putovanja koje ljudi pamte. Bilježi se da je Mansa Musa krenuo na hadždž, iz srca Afrike, 1324. godine, s pratnjom, vjerovali ili ne, od šezdeset hiljada ljudi, uz stotine deva natovarenih zlatom i drugim vrijednim materijalom. Na svom duhovnom putu, podijelio je toliko zlata, posebice u Kairu, kada je odsjevši kod kralja Nasira Muhammed Ibn Qalavuna, podijelio kralju ali i siromašnom stanovništvu toliko zlata da je na koncu prouzrokovao masovnu inflaciju, gdje je državi trebalo čak dvanaest godina da se oporavi od ovog nenamjernog „udarca“. Možemo slobodno reći da je ovo prvi put da je jedan čovjek bio u stanju upravljati cijenom zlata na međunardnom nivou.

Historičari spominju da je kralj Musa duž svog hodočašća, svakog petka gradio džamije u mjestima u kojima je odsjeo i obavio džuma-namaz, a neka od ovih mjesta, nedugo zatim su izrasla u gradove. Kada je kralj Musa stigao u Mekku, prenosi se da je mnogostruko dijelio i častio stanovnike Mekke, a posebice učenike i studente, dok je u Medini Munevveri izgradio nekoliko građevina uvakufivši ih za potrebe studenata, kao i za hodočasnike. Koliko li je onda kralj ponio sa sobom zlata, kad je uspio toliku količinu da udijeli i utroši u silne gradnje? Historičari navode da je kralj na svom putovanju poveo karavanu od preko stotinu deva, hiljadu robova i pet stotina sluga i služavki, a svaka deva je na sebi nosila oko 160 kg zlata, i svaki sluga i služavka su nosili po sanduk pun blaga. Zbog svega nabrojanog, kralj Musa se ubraja u najbogatije kraljeve kojeg pamti historija.

Ovo mačigno putovanje potrajalo je cijelu godinu dana, prevalivši oko četiri hiljade milja, od Malija sve do Mekke Mukerreme, iskoristivši putovanje za uspostavu poslovnih komunikacija. Nakon obreda hadždža, Mansa Musa se vratio u svoj Mali, ali u znatno većem broju neg’ što je otišao. Sa sobom je doveo brojne učenjake iz raznih naučnih oblasti, od islamskih učenjaka do inžinjera i arhitekti, koji su učestvovali u nadogradnji i proširenju glavnog grada, pretvorivši ga u civilizacijsku metropolu i kolijevku duhovnog i materijalnog napretka, gdje nikoše mnoge škole, univerziteti, biblioteke, bolnice, i druge javne ustanove, a od najpoznatijih zdanja jesu i dvije džamije; Džav i Timbuktu, koje su i dan danas na svojim temeljima uspravne.

Najviše je insistirao na dolasku islamskih učenjaka iz svih krajeva islamskog svijeta, te je tako oživio i ojačao duh islama u cijeloj kraljevini. Svoje gotovo nestvarno putovanje, kralj Musa je obilježio tako što je na putovanje otišao sa tonama zlata i drugog blaga, a vratio se hiljadama tomova i knjiga, iz svih naučnih disciplina, napravivši nevjerovatnu trampu čistog zlata u zamjenu za suho znanje od knjiga do islamskih učenjaka.

Uistinu, ovo je najčudnije duhovno putovanje uz još čudnijeg hadžiju, kojeg nevjerovatno blago i vlast nisu sputavali da se kruniše i velikim znanjem koje mu je ukrasilo ponašanje, vladanje, odjenuvši ga pravdom i umjerenošću, čiji miris i ljepotu osjeti svaka kuća tog nepreglednog carstva. Ovaj čovjek je uistinu primjer koji potvrđuje životno pravilo: Ko traži taj i nađe, što posije to i požanje, a Allah daje onom koji se potrudi i radu podaje.

Prevep i pirlagodio: Aldin Poturković (odlomak iz knjige: Imućni učenjaci koji dadoše prednost znanju nad užicima)

Dialogos