22. mart (ožujak) (22.3.) je 81. dan godine po gregorijanskom kalendaru (82. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 284 dana.
Događaji
238 – Gordian I i Gordian II proglašeni rimskim carevima
1888 – William McGregor, direktor Aston Ville F.C. u Birminghamu, Engleska, utemeljio The Football League.
1895 – Braća Lumière prikazala prvi snimljeni film La Sortie de l'usine Lumière à Lyon u pariškom Société d’Encouragement à l’Industrie Nationale.
1945 – Sedam arapskih država osnovalo Arapsku ligu
1995 – Ruski astronaut Valerij Poljakov vratio se sa svemirske stanice Mir nakon 437 dana provedenih u svemiru, postavivši rekord za najduži svemirski let
2010 – U rudarskoj nesreći u jami Raspotočje u blizini Zenice lakše povrijeđeno 13 rudara. U isto vrijeme, u području Zenice se osjetio lakši potres. Uzrok nesreće nije poznat.
U drugom krugu regionalnih izbora u Francuskoj opoziciona Socijalistička partija pobijedila je konzervativce predsjednika Nicolasa Sarkozyja.
Rođeni
1599 – Anthonis van Dyck, flamanski slikar
1797 – Wilhelm I, njemački car
1817 – Braxton Bragg, američki vojskovođa i general
1959 – Josip Vancaš (Sopron, 22. mart 1859. – Zagreb, 15. decembar 1932.) je poznati arhitekta.
Josip Vancaš studirao je na Visokoj tehničkoj školi u Beču 1876-81, a zatim radio u atelieru F. Fellnera i H. Helmera u svojstvu crtača na projektima za neka pozorišta, pa i za Hrvatsko narodno pozorište u Zagrebu. U tom ateljeu Vancaš je bio orijentiran na renesansni stil, što će mu kasnije naročito dobro doći u Sarajevu. Čekajući na pravo zaposlenje Vancaš se u oktobru 1882. upisuje na Arhitektonski odjel Akademije likovnih umjetnosti gdje se kod Friedricha Schmidta posvetio studiju gotike. Schmidt je na tom polju bio najpozvaniji autoritet.
Na poziv bosanske vlade dolazi 1883. u Sarajevo, gdje je proveo najveći dio života i bio vodeća ličnost u arhitekturi. Proučavao je bosansko narodno graditeljstvo i nastojao primjenom njegovih karakterističnih elemenata ostvariti “bosanski stil”. Bio je neobično produktivan. Za vrijeme djelatnosti u Bosni 1883.-1921. sagradio je 102 stambene kuće, 70 crkava, 12 škola, 10 banaka,10 palača, 10 vladinih i općinskih zgrada, 6 hotela i kafana i izveo niz pregradnja.
Kao zastupnik u bosansko-hercegovačkom saboru podnio je 1911. rezoluciju o zaštiti spomenika kulture u Bosni i Hercegovini.
Josip Vancaš uradio je projekat za izgradnju Katedrale u Sarajevu kombinujući elemente romanike i gotike, i tako stvorio sintezu po kojoj se ovaj objekat izdvaja od ostalih te vrste. Po tom projektu urađen je i dio enterijera. Izgradnja objekta je započela 1884. godine, a 1889. godine objekat je završen i predat na upotrebu Sarajevskoj gradskoj općini. Za izgradnju sarajevske Katedrale i zgrade Zemaljske vlade, 1889. godine odlikovan je viteškim križem Franje Josipa I, a 1898. odlikovao ga je i papa Lav XIII viteškim križem Sv. Georga.
Prvobitno, objekat je bio Grand hotel. Poslije hotela, poznat je bio kao Landesbank (Zemaljska banka), zatim kao SDK (Služba društvenog knjigovodstva), a danas ova građevina je poznata kao Zavod za platni promet. Objekat je nastao 1893. godine, a otvoren je 1895. godine. Projektanti su bili Karlo Pardžik i Josip Vancaš. Pročelje zgrade je građeno u duhu rane renesanse. Ispred pročelja zgrade nalazi se Vječna vatra, koja je upaljena 1946. godine kao spomenik oslobodiocima Sarajeva i žrtvama fašizma koji su pali u II svjetskom ratu.
Vojna pošta u Sarajevu
Josip Vancaš projektovao je i ovu poznatu zgradu u Sarajevu, što je i zapisano u holu iznad vrata Vojne pošte. Izgrađena je 1913. godine u stilu secesije, uz neodoljivo podsjećanje na Bečku Poštansku kasu. I danas je unutrašnjost ove zgrade ostala ista, ali nedostaju veliki sat, grobovi K. Und K. Monarhije, vojnici i kraljevski sto presvučen zelenom čohom.
1868 – Robert Andrews Millikan, američki fizičar
1923 – Marcel Marceau, francuski pantomimičar
1930 – Stephen Sondheim, američki tekstopisac
1937 – Angelo Badalamenti, italijanski kompozitor muzike za TV
1941 – Bruno Ganz, švicarski glumac
1943 – George Benson, američki pjevač i jazz-gitarist
1948 – Andrew Lloyd Webber, britanski kompozitor musicala
1950 – Goran Bregović, rođen 22. marta 1950 u Sarajevu, je sarajevski muzičar, bivši vođa grupe “Bijelo dugme”, pisac tekstova zabavne i filmske muzike.
1970 – Mariah Carey, američka pjevačica
1976 – Reese Witherspoon, američka glumica
1985 – Keira Knightley, britanska glumica
1949 – Fanny Ardant, francuska glumica
Umrli
1832 – Johann Wolfgang von Goethe (Frankfurt am Main (Hessen), 28. august 1749. – Weimar 22. mart 1832.) njemački književnik i mislilac. Studirao je pravo u Leipzigu i Strassburgu. Na poziv vojvode Karla Augusta odlazi u Weimar, gdje postaje tajni savjetnik, a 1780. slobodni zidar weimarske lože Anna Amalia, dobija plemstvo i postaje Kammerpräsident. Bio je i upravitelj weimarskog teatra.
Putuje po Njemačkoj i Švicarskoj, bavi se naučnim studijama, te se druži s Herderom i Schillerom. Svoju književnu karijeru započeo je u okrilju književnog pokreta Sturm und Drang. Njegovo djelo obuhvaća gotovo sve književne rodove i nekoliko naučnih područja. Mnogobrojni su uzori i uticaji: svjetski klasici, književnost rokokoa, narodna poezija različitih naroda, široko područje historije, teologije, filozofije, teorije umjetnosti i prirodnih nauka. Nakon što se oduševio “Hasanaginicom” bio je prvi koji ju je preveo na njemački jezik, i samim tim promovisao njemačkoj književnoj javnosti.
Nametnuo se savremenicima kao obnovitelj lirike, drame, epa, romana, te učenjak izuzetno oštrog i dubokog uvida u strukturu i fenomene prirode. Još za života postao je spomenik njemačkog klasičnog humanizma.
Njegovo ime bez plemićkog dodatka “von” danas nosi Frankfurtski Universitet.
1916 – Ferdinand Fellner (mlađi), austrijski arhitekt;
2004 – Slobodan “Boda” Kovačević, bosanskohercegovački gitarista;
2005 – Kenzo Tange, japanski arhitekta, dobitnik Prickerove nagrade 1987. godine;
Praznici
Svjetski dan zaštite voda
Wikipedia
