“Berluskonizacija” medija u BiH

Nedavni protesti zbog neizdavanja jedinstvenog matičnog broja u BiH pokazali su na najdrastičniji način djelovanje propagande u ovdašnjim medijima. Jedan broj njih, pretežno sa sjedištem u RS, izvještavao je o tzv. talačkoj krizi u kojoj su se našli bh. parlamentarci. Drugi su, opet, akcent stavljali na poslanike iz RS koji su prema njihovim ocjenama isključivi krivci za nedonošenje zakona. Veliki broj medija manipulisao je strahom i emocijama građana, potvrđujući da je novinarstvo često tek propaganda, odnosno, uslužna djelatnost politike.

Podjela medija na nezavisne i one druge, u bosanskohercegovačkoj javnosti danas je postala deplasirana – mišljenje je koje dolazi iz novinarske zajednice. Po entitetskim i etničkim linijama podijeljeno je i novinarstvo, koje u vremenu krize muku muči da opstane. U situaciji gdje svi mediji, manje više, od nekoga zavise, ipak se može i mora povući granica gdje prestaje profesionalnost a počinje propaganda.

Na primjerima pojedinih novina u Bosni i Hercegovini novinar Emir Imamović ilustruje spregu novinarstva i propagande.

„Dakle, imamo tu berluskonizaciju u Sarajevu, gdje je, recimo, Fahrudin Radončić, koji je jedan ministar sigurnosti i predsjednik stranke, i možda ne više formalni vlasnik, ali svakako apsolutni kontrolor medijske kuće Avaz. S druge strane, u Banjaluci, Željko Kopanja nikad nije skrivao svoju političku, ličnu i svaku drugu bliskost sa Miloradom Dodikom. Ostali listovi su, poput Oslobođenja, ušli u taj korporativni mehanizam, a korporativni mediji naprosto su osuđeni da služe interesu kapitala, odnosno interesu svog vlasnika, koji vrlo često nije samo ekonomski, nego je usko i politički“, navodi Imamović.

Tržište na kojem mediji u Bosni i Hercegovini djeluju je skučeno, izdijeljeno i siromašno – podsjeća Imamović i kaže da nije čudo što je većina medija u direktnoj službi nekoga ko će ih održavati u životu. Ističe da su mediji prepušteni tržištu i bogu kapitala, i da je u uslovima siromaštva novinarstvo osuđeno da bude uslužna djelatnost.

Sličnog je mišljenja i Siniša Vukelić, predsjednik Kluba Banjaluka pri Udruženju BH novinari. Novca nema, najveći oglašivači su smanjili troškove pa su se mediji okrenuli drugim izvorima finansiranja – napominje Vukelić.

„Najveći domaći oglašivači u Bosni i Hercegovini su kompanije koje su najveće, a one su postale najveće zato što su dobre sa političkim strankama. Političke stranke preko takvih kompanija, preko takvog oglašivača imaju direktan uticaj na objektivnost medija. Mnoge opštine, lokalne samouprave ili Republika Srpska, ili u Federaciji, direktnim su plasmanom novca u medije kreirali takvu sliku da je novinarstvo u Bosni i Hercegovini na vrlo niskim granama“, ističe Vukelić.

Pod šapom stranaka

Urednik emisije „Odgovorno“ na Radio televiziji Republike Srpske Igor Požgaj podsjeća da u bosanskohercegovačkim medijima glavnu riječ vode oni koji su to radili i u ratu.

„Da su oni na neki način nastavili taj svoj, to bi preraslo u neki lični rat – da li je to rat za poziciju koju su imali kada su u tom periodu odlučivali, uslovno rečeno, o životu i smrti. Sada odlučuju o tome da li ćeš otići na more ili nećeš, da li ćeš dobiti matični broj… Mislim da je to najveći problem, da su oni ustvari nastavili da ratuju, dal’ za svoje pozicije, dal’ za svoje ideale, ali taj teret koji nosimo još će dugo da ostane prisutan zbog same činjenice da mi nemamo sistema. I kada donosimo zakone, mi ih formalno imamo, ali suštinski – oni se ne provode.“

Upravo su zakonska rješenja i njihova implementacija ono štro treba medijima u državama zapadnog Balkana – ističe Vukašin Obradović, predsjednik Nezavisnog udruženja novinara Srbije. Kako bi se raspoznali profesionalni mediji i oni koji se bave propagandom, neophodno je stvoriti sistemske uslove – tvrdi Obradović koji konstatuje da su problemi medija u Srbiji i BiH vrlo slični.

„To je dosta nizak nivo profesionalizma u medijima, nepostojanje sistemskih rešenja koja bi omogućila građanima nekakav pluralitet izvora iz kojih mogu da se informišu, i nedostatak političke volje da mediji postanu ono što na Zapadu jeste tzv. četvrti stub demokratije. Tu se i jedan i drugi entitet prosto ne razlikuju – oni bi da mediji postanu, umesto sredstva koje će poboljšati taj demokratski razvoj društva, samo sredstvo kojim će da dođu na vlast i da ostanu na vlasti. Mislim da tu neke bitne razlike između Srbije i Bosne i Hercegovine nema“, smatra on.

Politička volja, zaključuje Vukašin Obradović, očitovala bi se u donošenju zakona koji se tiču transparentnosti vlasništva, načina finansiranja, ali i načina funkcionisanja samoregulacionih tijela koja će medije posmatrati kroz profesionalnu prizmu. U suprotnom, bosanskohercegovački medijski prostor utopiće se u propagandi.

RSE