Tri decenije od smrti Indire Gandhi: Od “nijeme lutke” do žene milenija

Danas se navršavaju tri decenije od tragične smrti Indire Gandhi, dugogodišnje predsjednice vlade Indije i jedne od vodećih ličnosti Pokreta nesvrstanih.

(Oslobođenje)

Indira Gandih je ubijena u atentatu 31. oktobra 1984.

Ubijeđeni socijalista

U početku opisivana kao “nijema lutka”, a kasnije proglašena za najvećeg indijskog premijera i “ženu milenija”, Indira se na kormilu indijske vlade nalazila, s prekidima, više od 11 godina, sve do tragične smrti u atentatu, a pod njenim vodstvom je Indija nesumnjivo bila neprikosnoveni regionalni lider.

Indira Gandhi, rođena 1917. godine, bila je jedino dijete Džavaharlala Nehrua, prvog premijera nezavisne Indije.

Školovala se u Oxfordu i na Univerzitetu Visva-Barati u Zapadnom Bengalu.

Nacionalnom pokretu za oslobođenje Indije priključila se još 1938, a udala se četiri godine kasnije za pravnika, također političara i poslanika Ferozea Gandhija, inače zoroastrijanca, izdanka drevne zajednice porijeklom iz Irana (Persije) koja je u Indiju izbjegla kada je islam u Persiji prevladao.

Zbog političke aktivnosti, mladi bračni par Indira i Feroze Gandhi osuđeni su na 13 mjeseci zatvora od britanskih kolonijalnih vlasti tokom Drugog svjetskog rata.

Kada je Indirin otac Džavaharlal Nehru 1947. godine izabran za prvog premijera, ona je postala prva domaćica, lični savjetnik i njegov pratilac prilikom službenih putovanja.

Poslije očeve smrti 1964, postala je ministar informiranja i portparol premijera, a od 1966. obavljala je nepotpuni mandat premijera u kojem je izvjesno vrijeme bila i šef diplomatije.

– Prošla je nekoliko faza, od ljevičarskog populizma s kraja šezdesetih godina, koji je kulminirao s politikom ‘garbi hatoa’ (iskorenjivanja siromaštva), do faze kada je proglasila vanredno stanje – ocijenio je prije nekoliko godina politički analitičar Praful Bidvai.

Kao ubijeđeni socijalista, Indira je ukinula tradicionalne privilegije, prije svega one koje su uživale maharadže, a koje je ona smatrala anahronom pojavom.

Poslije reizbora 1971. godine, međutim, zaprepastila je svijet proglasivši vanredno stanje. Tada je, po njenim riječima, stavljena “tačka na demokratiju”, protivnici su zatvarani, a štampa ušutkana.

Godine 1977. pogrešno je procijenila svoju popularnost, raspisala izbore i izgubila. Tri godine kasnije, ona je ponovo izabrana, ali je ovog puta bila manje autoritarna.

Kada je pokrenula “zelenu revoluciju” (1967-1978) Indira je uspjela da siromašnu Indiju preobrati u zemlju koja može sama da pokrije potrebe u hrani. Ekonomisti priznaju da je spasila poljoprivredu, ali ukazuju i da je nacionalizirala banke, povećala kontrolu nad uvozom, podigla carinske barijere te da je, po tom tumačenju, zatvorenom ekonomskom politikom kočila razvoj.

Pod vodstvom Indire Gandhi, Indija je nesumnjivo bila neprikosnoveni regionalni lider. Između ostalog, u tom periodu Indija je realizirala atomski program, a prva nuklerna proba izvedena je 1974. godine.

Atentat 1984.

Indira Gandhi naglašavala je tada da će Indija razvijati nuklearni program isključivo u miroljubive svrhe.

Godine 2001. u Indiji je, na osnovu novinske ankete, proglašena za najvećeg indijskog premijera.

BBC je decembra 1999. u međunarodnoj anketi proglasio Indiru Gandhi za “ženu milenija”.

Bila je, također, jedna od vodećih ličnosti Pokreta nesvrstanih u čemu je naslijedila specifičnu poziciju koju je imao njen otac.

Dvojica Sika, pripadnici garde predsjednice vlade, ubili su Indiru Gandhi 31. oktobra 1984. godine.

Bila je to odmazda za upad u Zlatni hram u Amricaru, svetom gradu naroda Sika u Pendžabu, gdje se bio utvrdio vođa tamošnjih secesionista.

Njena naredba da vojska uđe u Zlatni hram (Harmandir Sahib) i savlada pobunjenike bila je sprovedena brutalno i izazvala je ogromno nezadovoljstvo zajednice Sika.

Indirin sin i nasljednik na funkciji Radživ Gandhi doživio je istu sudbinu.

Radživ je bio na vlasti pet godina, do poraza na izborima 1989.

Ubijen je 1991. u samoubilačkom atentatu jednog tamilskog fanatika.

Njegova supruga Sonja Gandhi (67), koju mnogi smatraju najuticajnijom političkom figurom u Indiji, iako je izabrana za premijera odbila je tu funkciju, zadržavši poslanički mandat i lidersku poziciju u vladajućoj Kongresnoj partiji.

Porodičnu tradiciju nastavlja sada Radživov i Sonjin sin Raul, prenosi B92.