Aktiviranjem vagus nerva mogli bismo smanjiti rizik Covid-19 infekcije

Iako su fizičko distanciranje i nošenje maske od ključnog značaja, socijalna interakcija može umiriti imuni sistem i odbraniti nas od upala.

Poput drugih majmuna, ljudi su društvene životinje. Evoluirali smo tako da živimo u uzajamno ovisnim zajednicama, i ne osjećamo se dobro ako nam je uskraćen međuljudski kontakt. Svako od nas ima drugačiji prag socijalne interakcije. Međutim, gotovo svako od nas osjeti uznemirenost kada smo odsječeni od drugih, a naš imunološki sistem odgovara na tu neugodnost jačanjem svojih odbrambenih mehanizama. Prema novoj studiji objavljenoj u stručnom žurnalu Neuroscience & Biobehavioural Reviews, socijalna izolacija se može dovesti u vezu sa povećanjem broja molekula koji podstiču zapaljenja, a neki od tih molekula se povezuju sa teškim slučajevima Covid-19 infekcije. Prethodna istraživanja su povezala usamljenost sa slabijim imunološkim zdravljem ćelija i povišenim viralnim opterećenjem tokom infekcije. Like other apes, humans are social animals. 

Sve ove ćelijske i imunološke promjene su zabrinjavajuće u kontekstu SARS-CoV-2. Upala je zajednička karakteristika raznih bolesti, dok je upala koju je nemoguće kontrolirati zajednička odlika teških slučajeva Covid-19.  

“Ljudi [koji imaju Covid-19] ne umiru zbog velikog viralnog opterećenja, umiru zbog preopterećenja citokinom”, kaže Stephen Porges, PhD, istaknuti naučnik sa Univerziteta Indiana. Citokini su imunološke ćelije koje mogu povisiti ili sniziti upalu. U brojnim slučajevima snažne Covid-19 infekcije, pro-zapaljivi citokini bujaju, i rezultirajuća upala oštećuje organe i uzrokuje smrt. 

“Naš nervni sistem traži socijalnu interakciju. Bez te informacije, naša se tijela ne mogu umiriti”.

Porges kaže da ova, sada već zloglasna “citokinska oluja”, može nastati iz više razloga. Zdravstvena stanja poput pretilosti i dijabetesa – koji su potvrđeni kao faktori rizika za teške oblike Covida – imaju sklonost da podižu opterećenost citokinom kod ljudi, objašnjava on. Međutim, isto to čini i socijalna izolacija. 

U nekim od njegovih radova koji su objavljeni tokom pandemije, uvjerljivo je argumentovao da je sigurna socijalna interakcija na odgovarajućoj distanci potcijenjen element u Covid-19 prevenciji i liječenju. U jednom skorijem radu, on i njegove kolege ističu da su kortikosteroidi – lijekovi stvoreni s ciljem zaustavljanja proizvodnje pro-zapaljivih molekula u tijelu – postali glavni oslonac u liječenju Covid-19 pacijenata. Međutim, zvaničnici iz oblasti javnog zdravstva su najvećim dijelom propustili da promovišu sigurnu socijalnu interakciju kao metod umirivanja imunološkog sistema i zaustavljanja upala. 

Tu na scenu stupa vagus nerv, tj. naročito potcijenjeni ogranak nerva koji vrši umirujući efekat kroz pozitivnu socijalnu interakciju. 

Vagus nerv i socijalna interakcija

Kada osoba doživi anksioznost ili uznemirenost, uključujući i one vidove koji nastaju kao posljedica socijalne izolacije, ono što zapravo osjeća jeste izražena aktivnost simpatičkog nervnog sistema. Taj sistem ubrzava srce, usporava varenje, i uzrokuje cijeli niz drugih fizioloških promjena koje su kolektivno poznate kao odgovor tijela na stres. 

Stres i aktivnost simpatičkog nervnog sistema su normalni i zdravi kada su umjereni. “Ali ako je autonomni nervni system uvijek u stanju borbe-ili-bijega – ako se nikada ne odmara – onda se ravnoteža narušava”, objašnjava Peter Payne, istraživač na Odjeljenju za mikrobiologiju i imunologiju Dartmouth koledža. Taj gubitak ravnoteže nalazi se u osnovi deregulacije imunološkog sistema i informacija o bjekstvu koje su povezane sa hroničnim stresom, što izgleda da ima ulogu u slučajevima ozbiljnih infekcija virusom Covid-19. 

Payne kaže da parasimpatički nervni sistem (PNS) predstavlja protutežu ovom stanju stresiranosti. Aktivnost parasimpatičkog nervnog sistema, koji se ponekad naziva sistemom “odmora i digestiranja”, povezana je sa osjećajima smirenosti i opuštenosti.  “To je veoma pozitivno i okrepljujuće stanje”, kaže on. 

Nerv vagus – koji zapravo čini mrežu nerava koji povezuju mozak i imunološki sistem sa srcem, digestivnim sistemom i drugim organima – upravlja aktivnostima parasimpatičkog nervnog sistema. Kada je vagus aktivan, kaže Payne, on poput kočnice reaguje na stres i zaustavlja sve negativne efekte poticanja imuniteta koje stres ima na tijelo. 

Postoji više načina za aktivaciju vagusa, kao i aktivaciju njegove sposobnosti za ublažavanje stresa. Payne navodi duboko disanje, jogu, meditaciju, i druge tehnike relaksacije koje podrazumijevaju “zatvaranje” ili udaljavanje od izazivača stresa. Ali vagus se sastoji od dva glavna ogranka – od kojih se jedan mnogo više razvio kod ljudi u odnosu na drugi. Payne kaže da je izgledno da je ovaj noviji ogranak više povezan sa pozitivnom socijalnom interakcijom, te može imati snažniji umirujući efekat na nervni sistem. 

“U evolucijskom smislu, aktiviranje ovog ogranka je mnogo napredniji način nošenja sa stresom i balansiranja nervnog sistema”, kaže. 

Kako aktivirati vagus nerv kada su bliski kontakti rizični

Porges kaže da je ovaj noviji ogranak vagusa povezan sa mišićima lica, glave i grla. To bi moglo objasniti zbog čega socijalna interakcija – osmjehivanje, smijanje, razgovor, slušanje, pokazivanje emocija – pokreće vagus, i otud njegov umirujući uticaj. 

“Ono što smatramo razgovorom je određeni vid koregulacije”, objašnjava on. “Projektujete svoje autonomno stanje kroz svoj ton glasa, i isto to dobijate od osobe sa kojom razgovarate”. 

“Ako nema društvene interakciju, opasnost od pandemije se povećava”. 

Iako ne bismo trebali davati primat kontaktu u odnosu na socijalnu distancu, on podsjeća da je interakcija uživo optimalna, i da se čini da je ona dovoljno sigurna ukoliko se dešava vani, uz poštovanje odgovarajuće distance i nošenje maske. Ukoliko to nije moguće, video pozivi – putem Zoom-a, FaceTime-a, itd. – su dobra zamjena, jer omogućavaju većinu vidova normalne interpersonalne razmjene. Sem toga, omogućavaju da se vidi cijelo lice druge osobe. Ako video poziv, pak, nije moguć, telefonski poziv je dobra zamjena.

“Intonacija glasa je značajan nagovještaj sigurnosti koji dijelimo jedni sa drugima”, kaže on. “Pomislite samo na majku koja umiruje uplakanu bebu, ili kako pas reaguje na glas svog vlasnika”. 

Slanje poruka ili email-ova je bolje od ničega, ali ipak ima slabiji efekat od poziva. Osim što ne možemo vidjeti ili čuti drugu osobu, slanje poruka podrazumijeva i čekanje na odgovor, te elemente anksioznosti. “Možete se unervoziti ako ne dobijete odgovor”, podsjeća on. 

Veliki dio savremene medicine je usmjeren na intervencije – bez obzira da li je intervencija u vidu lijeka, operacije, ili uređaja kao što je, npr., respirator. Svaka od tih mjera zaslužuje svoje mjesto. Ali Porges kaže da također moramo koristiti i “sopstvene tjelesne resurse” u borbi protiv virusa Covid-19, što podrazumijeva sposobnost tijela da se kroz socijalnu interakciju umiri, kao i da umiri upalne aktivnosti. 

“Poruka za kraj je da se moramo povezivati što je više moguće, i na koji god način je moguće”, dodaje on. “Ako nemamo socijalnu interakciju, opasnost od pandemije je veća”. 
 

Izvor  

Prevela Mirjana Kosić

Buka