Evidentirano je više od 700 masovnih grobnica; opljačkano je, porušeno, sistematski uništeno oko 1.200 objekata islamske arhitekture, 500 objekata u vlasništvu Katoličke crkve i nekoliko desetina jevrejskih vjerskih objekata; opljačkano je, porušeno i popaljeno na stotine hiljada kuća i stanova…
PIŠE: Dr. Rasim MURATOVIĆ
Oslobođenje
Ko visoko leti, nisko pada. Uvjerio se u ovu narodnu i Radovan Karadžić “leteći” sa durmitorskih planinskih visina do nizozemskih pjeskovitih ravnica. Preko Sarajeva. U koje je došao 1960. godine kao četrnaestogodišnji dječak nakon završene osnovne škole u rodnoj Petnjici, selu između Žabljaka i Šavnika, i završene osmogodišnje škole u Nikšiću.
Upisao se bez ikakvih problema prvo u Srednju medicinsku školu, a zatim i na Medicinski fakultet Univerziteta u Sarajevu. Za mnoge mlade ljude tog vremena upisati se na jedno ili drugo, a pogotovo na oboje, bila je samo mislena imenica. Neka tajna ruka otvarala je širom sva sarajevska vrata sinu oca Vuka, pripadnika fašističkog četničkog pokreta Dragomira Draže Mihailovića tokom Drugog svjetskog rata.
Nije volio gradove
I ne samo sarajevska. Slijedi studentsko volontiranje u Danskoj, medicinska specijalizacija u SAD-u i tako redom… Zapošljavanje na tadašnjem državnom Univerzitetskom medicinskom centru u Sarajevu odmah nakon diplomiranja. Ženidba. I dobijanje stana u strogom centru Sarajeva pedesetak metara udaljenom od zgrade Centralnog komiteta Saveza komunista Bosne i Hercegovine, u ulici revolucionarnog naziva Sutjeska broj 2/III, i maksimalno tri stotine metara udaljenog od Klinike na kojoj je Radovan bio sve osim direktora.
Radovan nije volio gradove, što će zapisati i u jednoj svojoj pjesmici u predvečerju devedesetih: “…Siđimo u gradove da bijemo gadove…” Radovan pogotovo nije volio Sarajevo, pravdajući to jednim od srpskih mitova po kojem je Sarajevo, kao i svi drugi gradovi u Bosni, “sagrađeno na svetoj srpskoj zemlji”. Radovan je svojim vatrenim i na mitu utemeljenim govorima širio mržnju i potpaljivao vatru nacionalizma, šovinizma i fašizma koji su se dobro primali u vremenu propadanja jednog sistema i raspada jedne države. U tom vakuumu Radovan Karadžić i njegova bulumenta svakodnevno teledirigovani sa najvišeg mjesta iz Beograda javljali su se kao zaštitnici srpstva, hrišćanstva i Evrope u zamjenu za uništenje onih koji su bila konstruisana prepreka i suprotnost svemu tome, prije svih Bošnjaci.
“Za samo nekoliko dana Sarajevo će biti sravnjeno sa zemljom i biće 500.000 mrtvih. Za mjesec Muslimani Bosne i Hercegovine biće uništeni.” Ovo govori Radovan Karadžić svom bliskom saradniku Momčilu Mandiću, početkom oktobra 1991. (dakle pola godine prije početka rata u Republici Bosni i Hercegovini), i na taj način matematički precizno objašnjava genocidno-štapski zacrtan plan beogradske velikosprske politike i njegove, logikom holokausta, matematički projektovane posljedice, a posljedice su bile sljedeće: 2.200.000 osoba je protjerano sa svojih staništa, što čini više od polovine ukupnog stanovništva Republike Bosne i Hercegovine po popisu od marta 1991; više od 100.000 osoba je ubijeno. Većinom civila; oko 30.000 žena, djevojaka, djevojčica i muškaraca je silovano i seksualno zlostavljano; formirano je oko 650 koncentracionih logora kroz koje je prošlo oko 200.000 logoraša u kojima je ubijeno oko 30.000 osoba; evidentirano je više od 700 masovnih grobnica; opljačkano je, porušeno, sistematski uništeno oko 1.200 objekata islamske arhitekture, 500 objekata u vlasništvu Katoličke crkve i nekoliko desetina jevrejskih vjerskih objekata; opljačkano je, porušeno i popaljeno na stotine hiljada stambenih objekata; uništeno je i oštećeno između 60 i 70% ukupnog broja stambenih jedinica u Republici Bosni i Hercegovini; razoreni su i uništeni mnogi infrastrukturni objekti u oblasti saobraćaja i veza; opljačkani su i razoreni mnogi industrijski objekti, poljoprivredna dobra, hoteli, moteli i turistički centri, te bezbroj malih zanatskih i trgovačkih radnji u privatnom vlasništvu; uništeno je ili oštećeno 60% industrijskih objekata; uništeno je oko 55% zdravstvenih objekata; ubijeno 349 ljekara; razoreni su i uništeni gotovo svi obrazovni, naučni, kulturni i sportski objekti. Zapaljena je Nacionalna biblioteka; spaljen Orijentalni institut…
Ovo su samo “osnovni rezultati” prizemnog pansrbizma i geopolitičke grandomanije, fašistički mračnog i agresivno-osvajačkog mentaliteta dvojca Slobodana Miloševića iz Lijeve Rijeke i Radovana Karadžića iz Petnjice sa Durmitora. Ruralnog mentaliteta koji je (vođen logikom preoravanja međe i otimačine komšijske njive) izbijao iz svake njihove geste. Čak i ograničeni vojnički um generala Ratka Mladića, još u idejnoj fazi projekta velike Srbije sve ovo pobrajano imenovao je kao genocid, pitajući se na jednom od vojno-političkih sastanaka: “… ja ne znam kako će Krajišnik i Karadžić to objasniti svijetu. To je, ljudi, genocid.”
U trećoj izmijenjenoj optužnici Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju u Haagu Radovan Karadžić je optužen, između ostalog, za genocid, zločine protiv čovječnosti i kršenje zakona i običaja ratovanja, kako slijedi:
Tačka 1 – Genocid: Radovan Karadžić je u dogovoru s drugima počinio, planirao, podsticao, naredio i/ili pomagao i podržavao genocid nad dijelom nacionalnih, etničkih i/ili vjerskih grupa bosanskih Muslimana i/ili bosanskih Hrvata, kao takvih. Radovan Karadžić je učestvovao u udruženom zločinačkom poduhvatu trajnog uklanjanja bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata s područja u Bosni i Hercegovini na koja su Srbi polagali pravo. Namjera da se te grupe djelimično unište manifestirana je na najekstremniji način u Bratuncu, Foči, Ključu, Prijedoru, Sanskom Mostu, Vlasenici i Zvorniku.
Tačka 2 – Genocid: Radovan Karadžić je učestvovao u udruženom zločinačkom poduhvatu da se bosanski Muslimani u Srebrenici eleminišu ubijanjem srebreničkih muškaraca i dječaka, kao i prisilnim odvođenjem žena, djevojčica i dijela starijih muškaraca.
Tačka 3 – Progoni: Radovan Karadžić se konkretno tereti za progone u sljedećim opštinama: Banja Luka, Bijeljina, Bosanski Novi, Bratunac, Brčko, Foča, Hadžići, Ilidža, Ključ, Novi Grad, Novo Sarajevo, Pale, Prijedor, Rogatica, Sanski Most, Sokolac, Višegrad, Vlasenica, Vogošća, Zvornik, kao i progone iz Srebrenice.
Tačke 4, 5 i 6 – Istrebljivanje, ubistvo: Radovan Karadžić je u dogovoru s drugima počinio, planirao, podsticao, naredio i podržavao istrebljivanje i ubistvo bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata iz Srebrenice i Sarajeva.
Tačke 7 i 8 – Deportacije, nehumana djela: Prisilno preseljavanje bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata s područja na koja su bosanski Srbi polagali pravo, sredstvima koja su uključivala zločine prisilnog premještanja i deportacije.
Tačke 9 i 10 – Terorisanje, protivpravni napadi: Radovan Karadžić je učestvovao u udruženom zločinačkom poduhvatu da se pokrene i provede kampanja snajperskog djelovanja i granatiranja protiv civilnog stanovništva Sarajeva. Granatiranjem i snajperskim djelovanjem ubijeno i ranjeno na hiljade civila oba spola i svih uzrasta, uključujući djecu i starije osobe.
Tačka 11 – Uzimanje talaca: Radovan Karadžić je u dogovoru s drugima počinio, planirao, podsticao, naredio i/ili pomagao i podržavao uzimanje vojnih posmatrača i pripadnika mirovnih snaga UN-a za taoce. U periodu od približno 26. maja 1995. do 19. juna 1995. snage VRS-a zatočile su više od dvije stotine pripadnika mirovnih snaga i vojnih posmatrača UN-a na raznim lokacijama, uključujući Pale, Sarajevo, Banju Luku i Goražde i držali ih kao taoce na raznim lokacijama.
Opšti navodi: Sve činjenje i nečinjenje koje se optuženom stavlja na teret kao zločini protiv čovječnosti, izuzev onog u okviru kampanje snajperskog djelovanja i granatiranja u Sarajevu, bilo je dio rasprostranjenog ili sistematskog napada usmjerenog protiv civilnog stanovništva Bosne i Hercegovine. Žrtve svih zločina koji se stavljaju na teret kao kršenja zajedničkog člana 3 Ženevskih konvencija iz 1949. godine bile su osobe koje nisu aktivno učestvovale u neprijateljstvima.
Svi su krivi
Ono što je već dugo poznato kao naučna činjenica je to da je Radovan Karadžić kao predsjednik Republike Srpske i vrhovni komandant Oružanih snaga bio eksponent Beograda i srbijanskog političkog, vojnog i policijskog režima. Taj režim je planirao, organizovao, pripremao i izvršio i agresiju na međunarodno priznatu državu Republiku Bosnu i Hercegovinu. Agresiju i rušenje ustavnopravnog poretka Republike Bosne i Hercegovine. Radovan Karadžić je podsticao i uz pomoć JNA odnosno VJ izvršio političku i oružanu pobunu protiv ustavnog poretka Republike Bosne i Hercegovine. Što je najteže krivično djelo u svim društveno-političkim sistemima.
Glavni cilj tog agresivnog ratnohuškačkog pohoda, na čelu sa Miloševićem, a Karadžićem kao njegovim pomoćnikom zaduženim za Bosnu, bio je rat u svrhu osvajanja teritorija, te protjerivanja i fizičke likvidacije i eliminacije nesrba sa zločinački osvojenih prostora. Činjeno je to pod zastavom fašisoidnog ideološkog fanatizma o “nacionalnoj ugroženosti”. Pod tim geslom vodili su se ratovi od Slovenije do Kosova, uz sistematski i medijski halabučnu propagandu o navodnoj “satanizaciji Srba”. Svi su krivi: Muslimani, Hrvati, Albanci, ustaše, balije, UČK, Zelene beretke, mudžahedini, NATO, CIA, obavještajne službe Francuske, Njemačke, Vatikana, Teheran… Svi, samo oni ne. Ukratko, laž je sveprisutna i metodski osmišljena konstanta koja verbalno podržava i vrednuje svaku ratnu opciju, svaki masakr i svaki zločin. Istovremeno, nižu se srpske “pobede” i hvalospjevi.
Zločini koji su tim “pobedama” prethodili pokazuju se kao samoubilačke podlosti samih žrtva: Muslimani granatiraju sami sebe, UČK raseljava, a NATO tjera Albance u bježanje; francuske tajne službe organizuju genocid u Srebrenici. To je, dakle, suština velikosrpske ekspanzionističke, agresivnoratničke i zločinačko-genocidne politike i prakse, ogrezle u krvi i nasilju logike fašisoidno zacrtanog “etničkog čišćenja”. Kada čovjek danas pogleda rezultate Miloševićevog i Karadžićevog zla, logično je da se upita: Kakvi su to bili ljudi? Kakvi su bili milioni onih koji su ih bespogovorno slijedili, veličali i slavili?
“Jesu li ti ljudi bili drugačiji od svih nas”, pitao se Stenley Milgram, američki psiholog sa Yale University, izučavajući psihološki profil nacista u Drugom svjetskom ratu. “Jesu li to bile korumpirane, uništene i na činjenje zla spremne osobe? Ili je to bila nesretna kombinacija različitih faktora koji su proizveli defektnu i bolesnu osobu?” Nije nemoguće da se u slučaju Miloševića i Karadžića, u socijalno najširem smislu te riječi, jasperovski govoreći, radi o “idejama i vjerovanjima koja se u svijetu moderne civilizacije moraju smatrati simptomom duševne bolesti.”
A to sugeriše da neka gledišta i vrijednosti, uprkos svojoj zdravorazumskoj nenormalnosti, u nekim sredinama bivaju njegovana kao dominantna, ne dozvoljavajući ostalima da se razviju. To producira sabornost personalne uzajamne sličnosti jednog broja individua, koja će olakšati podjelu planski zacrtanih uloga. Određeni tipovi ličnosti odgovaraju kako međusobno, tako i određenom vremenu. Zapaženo je kako se nalaze zajedno neurotični i histerični karakter. Radovan isto kao i Slobodan su se legitimisali kao osobe hira, laži, mržnje i isključivosti. Stotinu i više hiljada ubijenih, milioni poniženih i raseljenih nesrba, cijena su njihove etno-oholosti i etno na(r)cističke samodopadnosti. Sve je, međutim, bilo uzalud. Velikodržavni cilj, ipak, nije ostvaren. Na kraju normalnom čovjeku ostaje da se upita: Čemu i zašto ovolike mrtve glave i stalni nedovršeni ratovi?
Nauci ostaje zadatak da istraži sve društvene, ekonomske, političke, psihološke, historijske i svake druge pretpostavke koje su doprinijele najvećem zločini na kraju XX stoljeća. Optuženi ratni zločinac Radovan Karadžić će u četvrtak, uoči Velikog petka (po gregorijanskom kalendaru), 24. marta 2016. godine, biti osuđen za sve zločine protiv čovječnosti i međunarodnog prava koje su počinile formacije, a prije svega Policija i Vojska Republike Srpske, čiji je Karadžić bio vrhovni komandant. Po pravilima Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, za djela za koja se optuženi Karadžić tereti kazna može biti doživotna robija ili 40 godina zatvora. Za njega lično skoro je nevažno koja će od ove dvije kazne biti izrečena.
Za žrtve doživotna robija Karadžiću bilo bi nešto što se podrazumijeva i minimum ispod kojeg se nema kud. Doživotna robija bila bi za žrtve tračak utjehe, mala satisfakcija i velika nada da je pravda ipak dostižna i da je ima makar koliko zrno više od nepravde u ovome gluhome, nijemome i nepravednome svijetu. Kakva god bude presuda, ona će biti od ogromne važnosti posebno za znanost. Holokaust je bio “nijema” tragedija koja se počela istinski odmotavati tek kada su se pojavili vrijedni sociolozi, antropolozi, historičari, pjesnici, pisci, filozofi koji su postepeno oblikovali vokabular za njegovu artikulaciju jer zatomljavanje svakog oblika verbalizma nije ništa drugo nego oblik dehumanizacije.
Relevantan uzorak
Mi u Institutu za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu problem zločina ove vrste želimo istraživati i o njemu govoriti znanstveno. Hoće reći da nas taj problem ne zanima ni sa političkog, ni sa moralnog, ni sa krivičnoprvnog stajališta, nego nas zanima kao određeno zbivanje koje želimo znanstveno, a to znači objektivno i sigurno istražiti i prikazati. Znanstveni način istraživanja mora biti objektivan, kvantificiran, neideološki, nepolitički i nužno historijski. Jer znanost nije polje na kojem bi trebalo da se odvija natjecanje u tome ko je podnio najviše žrtava i bio objekt zločinačkih akcija onih “drugih”, nego je znanost nastojanje da se sredstva i snaga znanosti koriste da bi se iznenadne, ali i redovite, provale barbarstva i zapretanih zločinačkih instinkta kod velikog broja ljudi našeg prostora, prvo razumjeli, a potom i eventualno blokirali. Zar ima relevantniji uzorak od Radovana Karadžića, predsjednika Republike Srpske u periodu od 17. decembra 1992. do 19. jula 1996.?
(Autor je direktor Instituta za istraživanje zločina protiv čovječnosti i međunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu)
