15. mart (ožujak) (15.3.) je 74. dan godine po gregorijanskom kalendaru (75. u prestupnoj godini). Do kraja godine ima još 291 dan.
Događaji
1493 – Kristofor Kolumbo vratio se u Španiju nakon prvog putovanja u Ameriku.
1848 – U Pešti izbila Mađarska revolucija.
1906 – Charles Rolls i Henry Royce osnovali automobilsku industrijsku kompaniju “Rolls-Royce”.
1917 – Ruski car Nikola II prisiljen abdicirati u Februarskoj revoluciji, čime je završena tristogodišnja vlast dinastije Romanov.
Rođeni
1684. – Francesco Durante, italijanski kompozitor;
1767. – Andrew Jackson, američki vojskovođa, političar i državnik;
1830. – Paul von Heyse, njemački književnik;
1907. – Zarah Leander, švedska glumica;
1934. – Đorđe Kisić, bosanskohercegovački muzičar;
1944. – Muhidin Šarić, rođen 15. marta 1944. u Ključu, je bosanskohercegovački pjesnik i dramski pisac.
Živi i radi u Kozarcu (BIH), kao i u Grazu, Austrija.
1947. – Ry Cooder, američki gitarist;
1948. – David Albahari, jugoslavenski i srpski književnik;
1968. – Sabrina Salerno, italijanska disco-zvijezda;
1975. – Eva Longoria, američka TV-glumica;ž
1975. – Veselin Topalov (rođen: Ruse, Bugarska, 15. marta 1975.) je bugarski šahist. Svjetski prvak u verziji FIDE od 2005. godine.
Umrli
44. p. n. e. – Gaj Julije Cezar (na latinskom, Gaius Iulius Caesar; Rim, 13. jula 100. p. n. e.- Rim, 15. marta 44. p. n. e. ), rimski vojskovođa, političar i pisac. Najslavniji rimski vojskovođa, Cezar je brojnim vojnim pobjedama znatno proširio uticaj i vlast Rimskog Carstva. Pobjedivši Pompeja Velikoga u građanskom ratu od 46. p. n. e. zavladao je kao diktator. Njegova diktatura označava kraj vrhovne vladavine Senata u Rimu i početak Carstva. Iako je ubijen u atentatu, 27. p. n. e. označen je kao datum kada je Rimska Republika prerasla u Rimsko Carstvo.
Po povratku u Rim Cezar počinje raditi kao advokat. Na toj funkciji istaknuo se kao žestok kritičar i protivnik korupcije kod političara. Cezar je putovao na otok Rhodos kako bi usavršio retoriku kod slavnog govornika Apolonija Moloa. Na putu su ga zarobili gusari. Kada su namjeravali zatražiti otkupninu od 20 talenata, Cezar im se nasmijao i rekao da očito ne znaju koga su oteli. Na njegov nagovor ovi su zatražili i dobili 50 talenata za Cezarovo puštanje. Čim je pušten Cezar je organizirao potjeru na moru, zarobio gusare koji su ga oteli i osudio ih na smrt .
69. p. n. e. umrla je Cezarova prva žena Kornelija. Umrla je u toku porađaja. Iste godine je umrla i Julija, Cezarova tetka. Cezarovi protivnici su ga kritikovali da je Julijin povod bio politički proračunljiv i da tu Cezar napada proskripcijske zakone iz Sulinog vremena i time skuplja političke bodove. Cezar je iste godine izabran za kvestora i odlazi u Spaniju. Po povratku u Rim nastavlja se baviti pravom sve dok 65. p. n. e. ne postaje kurulski edil. Ta funkcija je uključivala reguliranje prometa, trgovine i ostalih svakodnevnih događaja u Rimu. Posebno je zanimljivo da je to uključivalo i organizaciju igara u Rimskom cirkusu. Proračun za zabavljanje najširih slojeva ljudi bio je ograničen. Cezar nije štedio na novcu i organizirao je dotad najspektakularniju zabavu za narod. Godina se završila tako da je Cezar bio slavan kod naroda i poznat, ali je osobno bio prezadužen za ono vrijeme ogromnom svotom od nekoliko stotina zlatnih talenata.
63. p. n. e. Cezar postaje [pontifex maximus]. Ta funkcija je obuhvaćala dobijanje nove kuće Domus Publica, bavljenje pitanjima koji se dotiču Rimske religije i, najvažnije za Cezara, rješavanje svih dugova.
Iste godine Cezar je zajedno sa Markom Licinijem Krasom optužen pred senatom za kletvu koju je pokrenuo rimski političar Lucije Sergije Katalina. Petorica Katalinih bliskih saradnika i prijatelja osudjeni su na smrt bez suđenja. Iako je konzul Marko Tulije Ciceron zatražio smrtnu kaznu za obojicu, Cezar i Kras su oslobođeni.
Cezar je 62. p. n. e. izabran za pretora. Iste se godine razveo od svoje druge žene, Pompeje. 61. p. n. e. Cezar odlazi kao propretor u Spaniju gdje je vojnim osvajanjima stekao znatno bogatstvo. 60. p. n. e. vraća se u Rim i podmiruje sve svoje dugove. 59. p. n. e. godine Cezar je zajedno sa Pompejom i Krasom sklopio prvi trijumvirat. Cilj ovog sporazuma je bio preuzimanje vlasti u Rimskoj republici iz ruku senata. Pompej je bio najčuveniji rimski general a Kras vjerovatno najbogatiji Rimljanin. Cezar je imao brojne političke veze, pa je ova podjela vlasti bila korisna za sve. Da bi zapečatili savez Pompej je oženio Juliju, Cezarovu jedinu kcerku. Iako je ovo bio bez sumnje politički brak, ljubav između Julije i Pompeja je bila obostrana.
Mnogi senatori su pobjegli iz Rima jer nisu znali da Cezar ima svega jednu legiju sa sobom. Pompej je imao mnogo veću vojsku i Cezar mu je nudio pregovore i mogućnost da obnove savezništvo. Pompej je odbio. Prekretnicu u građanskom ratu donosi bitka kod Farsala, 48. p. n. e. Cezar je tu pobijedio dvostruko veću vojsku od Pompeja. Pompej je pobegao u Egipat, a Cezar krenuo u potjeru za njim.
U Egiptu Cezar je pobijedio Ptolemeja XIII. u bici kod Nila i prepustio upravu Egipta Kleopatri VII. Zatim je pobijedio i pontskog kralja Farnaka II. u bici kod Zele, 47. p. n. e. Nakon te bitke poslao je senatu čuvenu poruku Veni, vidi, vici! ( Dođoh, vidjeh, pobijedih ). U međuvremenu Pompej je ubijen u Egiptu. Cezar je pobijedio protivnike i u bici kod Thapsusa, 46. p. n. e. i Gnej Pompeja, sina Pompeja Velikog, u bici kod Munde, 45. p. n. e.
46. p. n. e. Cezar je po treći put postao konzul zajedno sa Markom Emilijem Lepidom, a 46. p. n. e. postaje jedini konzul. Nakon ovoga Cezar postaje apsolutni diktator i sva vlast u Rimskom imperiju je u njegovim rukama. 44. p. n. e. Cezar postaje konzul po peti put, ovaj put zajedno sa Markom Antonijem.
Nakon Cezarovog ubistva stvoren je drugi trijumvirat između Marka Antonija, Oktavijana i Marka Emilija Lepida. Kada su se trijumviri obračunali sa Cezarovim ubicama ( svi su ili ubijeni ili počinili samoubistvo ) izbio je novi građanski rat između Oktavijana sa jedne i Marka Antonija i Kleopatre VII. sa druge strane. Pobjedom u pomorskoj bici kod Akcija, 31. p. n. e., Oktavijan je ostao samovladar a od 27. p. n. e. i službeno prvi rimski car.Julije Cezar je napravio kalendar koji se po njemu zove julijanski kalendar.
1435 – Sandalj Hranić Kosača, bosanski velmoža iz roda Kosače
1842 – Luigi Cherubini, italijanski kompozitor
1849 – Giuseppe Caspar Mezzofanti, italijanski kardinal te čuveni lingvist i hiperpoliglot
1941 – Alexej von Jawlensky, njemački slikar ruskog porijekla
1957 – Moša Pijade (Beograd, 4. januar 1890. – Pariz, 15. mart 1957. godine) je bio istaknuti srbijanski politički radnik i državnik u bivšoj Jugoslaviji. Rođen u trgovačkoj porodici u Beogradu. Studirao slikarstvo u Münchenu, a zatim Parizu. Međutim, svoj život nije posvetio slikarstvu. Bavio se novinarstvom. 1920. godine priključuje se Radničkom pokretu KPJ. Svestrano i neumorno radio na jačanju KPJ u predratnom, NOB-a u ratnom i SFRJ u posljeratnom periodu. Prevodio Kapital, Bjedu filozovije itd. Tokom Drugog svjetskog rata bio je šef Ekonomskog odsjeka Vrhovnog štaba. Učesnik AVNOJ-a u Jajcu 1943. godine. Poslije rata biran je za člana Savezne narodne skupštine. Iznenadna smrt ga je zatekla u Parizu, pri povratku iz Engleske, gdje je bio na čelu jugoslovenske parlamentarne delegacije.
1959 – Lester Willis Young, američki jazz saksofonist i klarinist
1975 – Aristotel Onassis, grčki brodovlasnik
Wikipedia
